Cuid II.

AN CHUIRT CHUARDA.

37. —Bunófar fén Acht so Cúirt Bhreithiúnais Chuarda a bheidh có-dhéanta d'ochtar breithiún an chuid is mó dhe agus, ina cheapachán do, gairmfar “Breitheamh den Chúirt Bhreithiúnais Chuarda i Saorstát Éireann” de gach duine dhíobh. Laistigh de sna grúpaí uile agus fé leith de chontaethe a háirítear sa Sceideal a ghabhann leis an Acht so (grúpaí dá ngairmtear Cuarda anso feasta) có-líonfidh na breithimh sin pé dualgaisí a cuirtar leis an Acht so ar bhreithimh den Chúirt Chuarda. Le toil an Phrímh-Bhreithimh agus le toil na mbreithiún a bheidh ceaptha de thurus na huaire do sna Cuarda fé seach le n-a mbainfidh an scéal, féadfidh an tAire um Ghnóthaí Dúithche, aon uair agus ó am go ham, aon chontae no cuid de chontae d'aistriú o Chuaird go Cuaird eile, no aon atharú eile is dó leis is ceart do dhéanamh ar na líomatáistí a bheidh istigh sna Cuarda uile agus fé leith ach gan uimhir iomlán na gCuarda d'atharú.

38. —Ar pé cuma a ceapfar leis na rialacha a déanfar fén gCuid seo den Acht so isea beannófar do gach breitheamh den Chúirt Chuarda (dá ngairmtear Breithimh Chuarda anso feasta), agus is dó réir ord a gceaptha a bheid níos uaisle no níos ísle céim ná a chéile.

39. —Mar an sealbhaíocht a bheidh ag Breithimh na hArd-Chúirte agus na Cúirte Uachtaraí isea a bheidh sealbhaíocht oifige na mBreithiún gCuarda.

40. —Is 70 mbliana an aois chun dul as oifig do Bhreithimh Chuarda.

41. —Gheobhaidh gach Breitheamh Cuarda tuarastal £1,700 per annum. Gach Breitheamh Cuarda a imeoidh as oifig no a fhágfidh a oifig ar aon tslí eile ar chúis ar bith tar éis cúig bliana déag no breis agus cúig bliana déag seirbhíse do chríochnú beidh teideal aige chun pinsin a leanfidh aige go deire a shaoil agus a bheidh có-ionann le dhá dtrian an tuarastail a bhí dho le linn do a oifig do thabhairt suas no d'fhágaint, agus gach Breitheamh Cuarda a fhágfidh a oifig mar gheall ar aostacht no easláinte bhuan tar éis cúig bliana no breis agus cúig bliana seirbhíse agus fé bhun cúig mbliana déag seirbhíse do chríochnú beidh teideal aige chun pinsin a leanfidh aige go deire a shaoil agus a háireofar do réir an séú cuid den tuarastal a bhí dho le linn do a oifig d'fhágaint, maraon leis an bhfichiú cuid den tuarastal san aige in aghaidh gach bliana iomlán seirbhíse sa bhreis ar chúig bliana den tsórt san.

42. —An luach saothair agus an pinsean is iníoctha le gach Breitheamh Cuarda is ar Phrímh-Chiste Shaorstáit Éireann a bheidh a muirear agus a n-íoc, ar gach slí díreach mar a bheidh muirear agus íoc an luach saothair agus an phinsin is iníoctha le breithimh na hArd-Chúirte agus na Cúirte Uachtaraí.

43. —Ní ceapfar éinne mar bhreitheamh den Chúirt Chuarda maran rud é, ar dháta a cheaptha, gurb abhcóide ag cleachta a ghairme é agus seasamh deich mblian ar a luíod aige, no gur Bhreacthóir no Breitheamh Cúirte Contae in Éirinn é, tráth, ach i gcás abhcóide tuigfar chun críche na forála so gur cleachta ag an mBarra seirbhís mar bhreitheamh de Chúirt Dúithche Shaorstáit Éireann agus áireofar an tseirbhís sin mar sheirbhís do réir brí Alt 41 de seo i gcás breithimh den Chúirt Dúithche a ceapfar mar bhreitheamh den Chúirt Chuarda.

44. —Sa mhéid gur féidir é agus gach ní a bhaineann leis an scéal d'áireamh, beidh ag an mBreitheamh Cuarda, a ceapfar d'aon Chuaird ina bhfuil an Ghaedhilg in úsáid ghenerálta, oiread eolais ar an nGaedhilg agus chuirfadh ar a chumas déanamh in éamais conganta o fhear teangan agus fianaise á tabhairt sa teangain sin.

45. —Féadfar oifig aon Bhreithimh Chuarda d'fholamhú le scríbhinn fé láimh an Bhreithimh féin, agus folamhófar í nuair a ceapfar an Breitheamh san mar Bhreitheamh, den Ard-Chúirt no den Chúirt Uachtaraigh, agus ansan, no aon uair a bheidh oifig aon Bhreithimh Chuarda folamh, ceapfar Breitheamh Cuarda nua in áit an bhreithimh sin. I gcás aon Bhreitheamh Cuarda bheith breoite, féadfar fear ionaid a cheapa chun gníomhú ina áit, ar mhola ón bPríomh-Atúrnae, ar pé luach saothair a cheadóidh an tAire Airgid: Ach mar sin féin éinne nach abhcóide atá ag cleachta a ghairme agus seasamh deich mblian ar a luíod aige ní bheidh sé cáilithe chun a cheaptha mar fhear ionaid do Bhreitheamh Chuarda.

46. —Más rud é, aon uair laistigh de thrí bliana tar éis tosach feidhme na Coda so den Acht so, go mbeidh sé riachtanach mar gheall ar ana-bhroid gnótha, féadfar pé méid Breithiún Cuarda Conganta sealadacha do cheapa ar pé téarmaí agus coiníollacha a shocróidh an tAire um Ghnóthaí Dúithche le toil an Aire Airgid: Ach ní ceapfar mar Bhreitheamh Cuarda Conganta sealadach éinne ná fuil cáilithe chun a cheaptha mar Bhreitheamh Cuarda: Agus fós ní dhéanfidh aon Bhreitheamh Cuarda Conganta sealadach a ceapfar fén alt so leanúint i seilbh oifige tar éis trí bliana bheith caithte o thosach feidhme na Coda so den Acht so.

47. —Beidh an Chúirt Chuarda ina cúirt breacacháin.

48. —Beidh an t-údarás so a leanas ag an gCúirt Chuarda i gcásanna síbhialta agus feidhmeoidh sí é:—

(i) i gcás toiliú—údarás gan aon teora maidir le méid an éilimh no luach na maoine a bheidh i gceist sna himeachta i láthair na cúirte má shighníonn gach páirtí riachtanach, sara n-éistear an cás, an fhuirm toilíochta a hordófar leis na rialacha a déanfar fén gCúid seo den Acht so; féadfar a fhoráileamh leis an toilíocht san ná beidh dul thar breith na Cúirte Cuarda, agus sa chás san ní féadfar athchomharc a dhéanamh i gcoinnibh na breithe;

(ii) i gcás connartha agus tort (lasmuich d'aicsin i gcúrsaí pósa agus comhráidh choiriúla)—údarás nuair nách mó an t-éileamh ná £300;

(iii) i gcás teideal chun tailimh agus ceartú an chláir— údarás nuair nách mó ná £60 fé Dhlí na mBocht Luacháil na maoine atá i gceist;

(iv) i gcúrsaí agus in aicsin promháide, agus i gcúiseanna dlí chun estáití do riara—údarás nuair nách mó ná £1,000 luach na pearsantachta agus nách mó ná £60 Luacháil an tailimh fé Dhlí na mBocht;

(v) i gcásanna cothruim (ar a n-áirítear críochnú gnó cuideachtanna)—údarás laistigh de sna teoranna a luaidhtear sa mír sin (iv) roimhe seo agus i gcásanna críochnú gnótha maran mó ná £10,000 an méid caipitail a thug an chuideachta amach;

(vi) i gcúrsaí banc-bhrise—i gCúirteanna Áitiúla Banc-Bhrise a féadfar a bhunú fén Local Bankruptcy (Ireland) Act, 1888, agus chun na críche sin léireofar an tAcht san agus ragha sé in éifeacht fé mar a déanfí fé seach na focail “Executive Council,” “Order of the Executive Council,” “Minister for Finance,” agus “Chief Justice” do chur in ionad na bhfocal “Lord Lieutenant,” “Order in Council,” “Treasury” agus “Lord Chancellor” i ngach áit ina bhfuil na focail sin fé seach san Acht san, agus fé mar a cuirfí na focail “in any circuit” in ionad na bhfocal “in Londonderry, Galway, Waterford, and Limerick, respectively, or in any of those places” i ngach áit ina bhfuil na focail sin in alt 5 den Acht san;

(vii) in imeachta a bhunóidh an Stát no aon Aire no Roinn Rialtais no aon oifigeach den chéanna chun aon tsuim nách mó ná £300 do bhaint amach, suim atá dlite don Stát no go bhféadfadh an Stát no go bhféadfí thar cheann an Stáit í bhaint amach, pe'ca mar phionós, mar fhiach no mar éinní eile í, agus in ainneoin aon achtacháin atá i bhfeidhm anois agus le n-a n-iarrtar dlí do chur in aon chúirt eile chun an tsuim sin do bhaint amach:

Ach aon pháirtí in aicsean a tosnuíodh sa Chúirt Chuarda agus atá gan críochnú inti féadfa sé aon uair a iarraidh ar an mBreitheamh Cuarda an t-aicsean do chur ar aghaidh chun na hArd-Chúirte agus ansan, más aicsean é is oiriúnach le plé san Ard-Chúirt agus gurb í an Ard-Chúirt do réir deabhraimh an binse is oiriúnaí sa chás, féadfidh an Breitheamh Cuarda an t-aicsean san do chur ar aghaidh chun na hArd-Chúirte ar pé téarmaí agus fé pé coiníollacha, i dtaobh costaisí no éinní eile, a fhéachfidh a bheith ceart, agus luighfidh athchomharc i gcoinnibh an Breitheamh Cuarda do dhéanamh, fé mar is rogha leis féin, an ní a hiarradh do dheona no d'eiteach:

Agus fós, ar iarratas aon pháirtí no d'éamais a leithéide, féadfidh Breitheamh Cuarda, más oiriúnach leis é, ionad triail aon aicsin a bheidh ar bun os a chóir d'atharú o aon áit áirithe éisteachta go dtí aon áit eile éisteachta laistigh dá chuaird, agus fé Alt 61 den Acht so luighfidh athchomharc i gcoinnibh an Breitheamh Cuarda do dhéanamh, fé mar is rogha leis féin, ordú den tsórt san no do dhiúltú d'é dhéanamh.

49. —Beidh an t-údarás so a leanas ag an gCúirt Chuarda i gcásanna coiriúla, sé sin le rá:—údarás i gcúrsaí gach feleontachta agus mí-iompair ach amháin i gcás daoine a cúiseofar i ndúnmharbhú, in iarracht ar dhúnmharbhú, no i gcogar chun dúnmharbhú, in árd-thréasún, i bhfeleontacht thréasúin, no i gcogar tréasúnta, no i bpíoráideacht, maraon le páirteacht sa choir pe'ca roimpi no ina diaidh é.

50. —Beidh údarás ag an gCúirt Chuarda i ngach cás ina n-iarrtar ceadúnas nua a thabharfadh teideal don iarratasóir chun deochanna meisciúla do dhíol chun iad d'ól san áitreabh.

51. —Gach údarás nár dineadh eisceacht de go soiléir roimhe seo anso agus a bhí dílsithe i mBreacthóirí, i mBreithimh Chúirte Contae, agus i gCathaoirligh agus i gCúirteanna Ceathrú Shiosóin, no in aon cheann díobh san i Saorstát Éireann, no a bhí infheidhmithe ag an gcéanna, i dtosach feidhm an Achta so (ach amháin pé údarás a bhí ag Giúistísí i gCúirteanna Ceathrú Shiosóin no ag Giúistísí de sna Cúirteanna san agus a bronntar no a haistrítear ina dhiaidh seo anso don Chúirt Dúithche) beidh sé aistrithe chun na Cúirte Cuarda agus bainfidh forálacha Altanna 21 agus 22 den Acht so mutatis mutandis leis an údarás a dílsítear agus a haistrítear don Chúirt Chuarda leis an Acht so.

52. —Foráltar gur go haonaránach, mar leanas, a fheidhmeoidh na Breithimh Chuarda an t-údarás a dílsítear agus a haistrítear roimhe seo anso don Chúirt Chuarda i gcásanna síbhialta:—

(i) in aicsin a bhainean le teideal chun tailimh agus le ceartú an chláir, an breitheamh a bheidh ceaptha de thurus na huaire don Chuaird ina luigheann na tailte atá i gceist, no ina luigheann na tailte gurb asta no mar gheall ortha a tháinig no d'éirigh aon ionoighreachtai nea-chorpartha atá fé aighneas, no ina luigheann furmhór aon tailte den tsórt san;

(ii) i gcásanna cothruim, an breitheamh a bheidh ceaptha de thurus na huaire don Chuaird ina ndintí roimhe seo nithe den tsórt san d'éisteacht sna cúirteanna go mbeidh an Chúirt Chuarda ina n-ionad;

(iii) i gcúrsaí agus in aicsin promháide, agus i gcúiseanna dlí chun estáití daoine marbha do riara, an breitheamh a bheidh ceaptha de thurus na huaire don Chuaird ina raibh buan-áit chomhnaithe ag an uachtóir no ag an neamh-uachtóir ar uair a bháis;

(iv) i gcúrsaí gealtachta, an breitheamh a bheidh ceaptha de thurus na huaire don Chuaird ina bhfuil gnáthchomhnaí ar an ngealt no ar an té adeirtar a bheith ina ghealt;

(v) más rogha leis an ngearánaí é, in aon aicsean a bheidh bunuithe ar chonnra, pe'ca an connra d'fheidhmiú, d'athghairm no do chur ar neamhní no ar nea-mbrí a bheidh á éileamh no damáiste no faoiseamh eile mar gheall ar bhrise an chonnartha, an breitheamh a bheidh ceaptha de thurus na huaire don Chuaird in ar dineadh an connra;

(vi) i ngach cás eile, an breitheamh a bheidh ceaptha de thurus na huaire don Chuaird ina gcomhnuíonn an cosantóir no duine de sna cosantóirí do ghnáth no ina mbíonn aon ghairm, gnó no ceárd ar siúl aige.

53. —Foráltar gur go haonaránach, mar leanas, a fheidhmeoidh na Breithimh Chuarda an t-údarás a dílsítear agus a haistritear roimhe seo anso don Chúirt Chuarda i gcásanna coiriúla:—isé Breitheamh Cuarda go mbeidh údarás aige ná an breitheamh a bheidh ceaptha de thurus na huaire don Chuaird in ar dineadh an choir no in ar gabhadh an duine cúisíthe no ina gcomhnuíonn sé do ghnáth, agus ní trialfar aon duine cúisíthe in aon chúis choiriúil gan choiste dháréag.

54. —Foráltar go mbeidh teideal ag an bPríomh-Atúrnae no ag an duine cúisithe chun do ndéanfí dho, ar iarratas, aon chás, gur mó ná príosúntacht bliana no pian-tseirbhís cúig mblian an pionós maximum ann, do chur ar aghaidh chun cúirte den Chuaird Ard-Chúirte no chun na Príomh-Chúirte Coiriúla.

55. —An breitheamh a bheidh ceaptha de thurus na huaire don Chuaird ina luíonn an t-aitreabh, foráltar gurb é a fheidhmeoidh an t-údarás a dílsítear agus a haistrítear anso roimhe seo don Chúirt Chuarda maidir le deona ceadúnaisí nua.

56. —Beidh na nithe seo a leanas dúnta amach o údarás na Cúirte Cuarda:—

Habeas Corpus, Certiorari, Quo Warranto, Cosc, Scéala agus Mandamus.

57. —Beidh ag na Breithimh Chuarda comhachta ceangail, stop, garnisé, idirphléideála, agus gach comhacht (maraon le comhacht chun glacadóir do cheapa) fé bhun aon údaráis a dílsíodh no a haistríodh dóibh no is infheidhmithe acu. Beidh comhacht acu, leis, chun éisteacht aon aicsin no imeacht a bheidh ar bun os a gcóir fé seach do chur siar chun aon chúirte eile laistigh dá gCuarda fé seach, agus aon orduithe gnáth-chúrsa is dó leo bheith práinneach do dhéanamh lasmuich den chúirt.

58. —Chun a thabhairt ar fhínnithe teacht i láthair sna Cúirteanna Cuarda beidh ag Breitheamh Cuarda na comhachta céanna d'fheidhmíodh breitheamh d'Ard-Chúirt an Bhreithiúnais in Éirinn roimhe seo chun a thabhairt ar fhínnithe teacht i láthair san Ard-Chúirt.

59. —Féadfar aon aicsean sa Chúirt Chuarda do chlárú mar lis pendens i gcás ina bhféadfí fé láthair a leithéid d'aicsean san Ard-Chúirt do chlárú amhlaidh agus féadfar an bhreith in aon aicsean in aon tsuim is mó ná £20 sa bhreis ar chostaisí do chlárú i bPríomh-Oifig na hArd-Chúirte fé mar a cláruítear aicsin agus breitheanna na hArd-Chúirte.

60. —Leis na rialacha a déanfar fén gCuid seo den Acht so forálfar go seirbheálfar gach scríbhinn no fógra, pe'ca rud bunaidh é no a mhalairt, laistigh agus lasmuich de chuaird an bhreithimh go bhfuiltar chun an scéal do thabhairt os a chóir no go bhfuil an scéal os a chóir. Féadfar aon bhreith no ordú a dhin an Chúirt Chuarda d'fheidhmiú in aon pháirt de Shaorstát Éireann ar aon tslí de sna slite ina bhféadfí feidhmiú do dhéanamh ar bhreith no ordú den tsórt san a dhéanfadh an Ard-Chúirt.

61. —Ach amháin sa chás dá bhforáltar a mhalairt go soiléir san Acht so, luighfidh athchomharc chun beirte breithiún den Ard-Chúirt ina suidhe i mBaile Atha Cliath i gcoinnibh aon bhreith no ordú a thabharfidh an Chúirt Chuarda i gcásanna síbhialta. Má bhíonn an bheirt bhreithiún san ar aon aigne, ní bheidh dul thar a mbreith mara ndeimhníd go bhfuil fighte ina mbreith ceist dlí no fírinne atá táchtach a dóthain chun bheith ina habhar athchomhairc chun na Cúirte Uachtaraí, agus sa chás san féadfidh aon pháirtí athchomharc do dhéanamh chun na Cúirte Uachtaraí i gcoinnibh breith na beirte breithiún san. Mara mbeidh an bheirt bhreithiún san ar aon aigne, daingneoid an bhreith no an t-órdú gur dineadh athchomharc ina choinnibh agus lomhálfid costaisí ina theanta san, agus féadfidh aon pháirtí athchomharc do dhéanamh chun na Cúirte Uachtaraí i gcoinnibh an daingnithe sin. Ar dhlí agus ar fhírinne no ar cheachtar acu, a bheidh an t-athchomharc fén alt so bunuithe, ach, má hiarrtar le reacht, go soiléir no i dtuisgint, gan ach athchomharc ar cheisteanna dlí do bheith san athchomharc i gcoinnibh na Cúirte Contae d'fheidhmiú aon údaráis reachtúla áirithe a haistrítear leis an Acht so chun na Cúirte Cuarda, beidh an teora chéanna san leis an athchomharc i gcoinnibh na Cúirte Cuarda d'fheidhmiú an údaráis sin.

62. —Ar thuairisc lua-scríbhneora oifigiúla a bheidh an t-athchomharc san bunuithe, ach an chúirt a éistfidh an t-athchomharc san féadfa sí, más oiriúnach léi é, fianaise nua do ghlaca, do ráite béil no tré mhóid-scríbhinn, agus féadfa sí éinní a eireoidh as tuairisc an lua-scríbhneora do chur chun an Bhreithimh Chuarda chun a thuairim air d'fháil agus féadfa sí triail nua d'ordú no pé breith sa chás is oiriúnach leis an gCúirt d'iontráil.

63. —I ngach cás a trialfar ar dhíotáil, luighfidh athchomharc chun na Cúirte Athchomhairc Choiriúla i gcoinnibh na Cúirte Cuarda fé choiníollacha agus ar chuma agus maraon le teagmhaisí agus fé réir forálacha den tsórt a hachtuítear roimhe seo anso i dtaobh athchomhairc chun na Cúirte Athchomhairc Choiriúla i gcoinnibh na Príomh-Chúirte Coiriúla no aon Chúirte den Chuaird Ard-Chúirte.

64. —Bainfidh Alt 27 den Acht so le díotála sa Chúirt Chuarda.

65. —Isé údarás a dhéanfidh rialacha don Chúirt Chuarda ná an tAire um Ghnóthaí Dúithche, le haontú an Aire Airgid i dtaobh éinní a bhainean le hioncum no caiteachas puiblí, agus le haontú móráireamh coiste a bheidh có-dhéanta (a) de chúigear Breithiún Cuarda a roghnófar ag Bínse na mBreithiún gCuarda; (b) beirt abhcóidí a chleachtann a ngairm agus a roghnófar ag Comhairle Abhcóidí na hÉireann, agus (c) beirt atúrnaethe a roghnófar ag Comhairle Dlí-Chumann Ionchorpruithe na hÉireann, ach duine acu bheith ina atúrnae go bhfuil a oifig agus cleachta a ghairme lasmuich de Chathair agus de Chontae Bhaile Atha Cliath aige: Ach deimhneoidh an tAire um Gnóthaí Dúithche leor-eolas a bheith ag beirt bhall ar a luíod den choiste ar an nGaedhilg. Beidh gach ball den choiste sin cúig bliana i seilbh oifige agus beidh sé ion-athtofa agus is le roghanaíocht ar an gcuma san thuas a líonfar foth-fholúntaisí. Isé bheidh ina Chathaoirleach ar an gcoiste ná pé duine den chúigear Breithiún Cuarda a thoghfid baill an choiste.

66. —Aon uair agus o am go ham tar éis rithte an Achta so agus roimh thosach feidhm an Achta so no ina dhiaidh sin, féadfidh an t-údarás chun rialacha dhéanamh don Chúirt Chuarda rialacha dá ngairmfar “Rialacha Cúirte Cuarda” do dhéanamh chun an Chuid seo den Acht so do chur in éifeacht (Rialacha ná bainfidh le héisteacht athchomharcanna i gcoinnibh na Cúirte Cuarda ach a bhainfidh le héisteacht athchomharcanna i gcoinnibh na Cúirte Dúithche) agus féadfa sé na rialacha san do nea-mbríochaint no d'atharú agus rialacha nua a dhéanamh. Féadfar go sonnrách rialacha dhéanamh i gcóir gach ní no éinní de sna nithe seo a leanas:—

Chun regleáil a dhéanamh ar shiosóin, laetheanta saoire agus cuarda na mBreithiún gCuarda agus ar chleachta, pléideáil agus nós-imeachta i gcoitinne (maraon le freagarthacht páirtithe i dtaobh costaisí agus fós iontráil breithe agus deona breithe ar an slí achmair i gcásanna oiriúnacha) na Cuirte Cuarda agus ar úsáid teangan náisiúnta Shaorstáit Éireann inti agus ar cheapa agus bailiú táillí agus ar oiriúnú no atharú aon reachta fé mar is gá chun aon chríche de sna crícheanna roimhráite agus ar gach fo-rud.