Uimhir 6 de 1967

AN tACHT CÁNACH IONCAIM, 1967

[An tiontú oifigiúil.]

ACHT DO CHOMHDHLÚTHÚ ACHTACHÁN A BHAINEANN LE CÁIN IONCAIM AGUS LE FORCHÁIN, LENA nÁIRÍTEAR ACHTACHÁIN ÁIRITHE A BHAINEANN FREISIN LE CÁIN BHRABÚS CORPARÁIDE. [8 Márta, 1967.]

ACHTAÍTEAR AG AN OIREACHTAS MAR A LEANAS:—

CUID I

Léiriú agus Réamhráiteach

Caibidil I

Léiriú

1. —(1) San Acht seo, ach amháin mar a bhforáiltear a mhalairt nó mar a n-éilíonn an comhthéacs a mhalairt—

ciallaíonn “ciste blianachta”, i gcás nach gcoinnítear ciste blianachta ar leithligh ó chiste árachais saoil chuideachta árachais, an chuid sin den chiste árachais saoil is ionann agus dliteanas na cuideachta faoina conarthaí blianachta, mar a luaitear ina tuairisceáin thréimhsiúla faoin Assurance Companies Act, 1909;

ciallaíonn “ioncam inmheasúnaithe” i gcás aon ioncaim seachas ioncam tuillte méid an ioncaim sin arna mheas de réir forálacha an Achta seo;

ciallaíonn “cuideachta árachais” aon daoine nó comhlachtaí daoine lena mbaineann an Assurance Companies Act, 1909;

ciallaíonn “comhlacht daoine” aon chomhlacht polaiteach, corpraithe, nó coláisteach, agus aon chuideachta, bráithreachas, comhaltacht agus cumann daoine, corpraithe nó neamhchorpraithe;

ciallaíonn “Cléireach do na Coimisinéirí Speisialta” an duine atá de thuras na huaire údaraithe ag na Coimisinéirí Speisialta gníomhú sa cháil sin;

ciallaíonn “Bailitheoir” an tArd-Bhailitheoir arna cheapadh faoi alt 162;

ciallaíonn “tosach feidhme an Achta seo” an 6ú lá d'Aibreán, 1967: is é sin, an dáta a thiocfaidh an tAcht seo i bhfeidhm, faoi réim agus de réir alt 554;

tá le “ráta contae” an bhrí a shanntar dó le halt 12 den Acht Rialtais áitiúil, 1946 ;

ciallaíonn “ciste árachais saoil coigríche” aon chiste is ionann agus méid dliteanais chomhlacht árachais i leith gnó árachais saoil le sealbhóirí polasaithe agus blianachtóirí a chónaíonn lasmuigh den Stát agus a ndearnadh a dtairiscintí leis an gcuideachta, nó ar dheonaigh an chuideachta a gconarthaí blianachta, i mbrainse nó gníomhaireacht nó trí bhrainse nó gníomhaireacht lasmuigh den Stát, agus, i gcás nach gcoinnítear ciste den sórt sin ar leithligh ó chiste árachais saoil na cuideachta, ciallaíonn sé an chuid sin den chiste árachais saoil is ionann agus dliteanas na cuideachta faoi na polasaithe agus na conarthaí blianachta sin; an dliteanas sin a mheas sa tslí chéanna ina ndéantar é a mheas chun críocha tuairisceán tréimhsiúil na cuideachta faoin Assurance Companies Act, 1909;

ciallaíonn “duine éagumasaithe” aon naíon nó duine mímheabhrach;

ciallaíonn “cigire” cigire cánach arna cheapadh faoi alt 161;

folaíonn “gnó árachais saoil” gnó deonaithe blianachtaí;

ciallaíonn “údarás áitiúil”—

(a) bardas contae-bhuirge nó buirge eile,

(b) comhairle contae, nó

(c) comhairle ceantair uirbigh;

tá le “ráta bardasach” an bhrí a shanntar dó le halt 46;

tá le “Coimisinéirí na bhFiach Náisiúnta” an bhrí a shanntar dó le halt 31 den Acht Airgeadais, 1940 ;

folaíonn “gairm” slí bheatha;

ciallaíonn “údarás rátúcháin”—

(a) bardas contae-bhuirge nó buirge eile,

(b) comhairle contae, nó

(c) comhairle ceantair uirbigh;

folaíonn “gaol” duine ar bith a raibh a choinneáil ag an duine ag a bhfuil asbhaint á éileamh agus a bhí á chothabháil aige ar a chostas féin an fad a bhí an duine sin faoi bhun sé bliana déag d'aois;

tá le “achtacháin aisghairthe” an bhrí a shanntar dó le halt 554 (1);

tá le “ioncam inchánaithe” an bhrí a shanntar dó le halt 137 (1);

ciallaíonn “an ráta caighdeánach cánach” an lánráta cánach ioncaim a mhuirearaítear in aghaidh na bliana;

tá le “reacht” an bhrí a shanntar dó le halt 3 den Acht Léiriúcháin, 1937 ;

ciallaíonn “cáin” cáin ioncaim nó forcháin;

tá le “ioncam inchánach” an bhrí a shanntar dó le halt 137 (1);

folaíonn “trádáil” gach trádáil, ceird, monarú, fiontar nó cúram de chineál trádála;

ciallaíonn “bliain mheasúnachta”, maidir le haon cháin, an bhliain a ndearnadh cáin den sórt sin a fhorchur ina haghaidh le haon Acht a fhorchuireann dleachtanna cánach ioncaim;

ciallaíonn “an bhliain 1967-68” an bhliain mheasúnachta dar tosach an 6ú lá d'Aibreán, 1967, agus ciallaíonn aon abairt chomhréire ina bhfuil lua den tsamhail chéanna ar dhá bhliain an bhliain mheasúnachta dar tosach an 6ú lá d'Aibreán sa bhliain is túisce a luaitear den dá bhliain sin.

(2) Mura n-éilíonn an comhthéacs a mhalairt, déanfar tagairtí san Acht seo d'aon achtachán a fhorléiriú mar thagairtí don achtachán sin arna leasú nó arna leathnú le haon achtachán ina dhiaidh sin.

(3) San Acht seo, aon tagairt do Chuid, d'alt nó do sceideal is tagairt í do Chuid nó d'alt den Acht seo nó do sceideal a ghabhann leis, mura dtaispeántar gur tagairt d'achtachán éigin eile atá ar intinn.

(4) San Acht seo, aon tagairt d'fho-alt, do mhír nó d'fhomhír is tagairt í don fho-alt, don mhír nó don fhomhír den fhoráil (lena n-áirítear sceideal) ina bhfuil an tagairt, mura dtaispeántar gur tagairt d'fhoráil éigin eile atá ar intinn.

(5) Déanfar an méid den Acht seo a bhaineann le cáin bhrabús corparáide a fhorléiriú i dteannta Chuid V den Finance Act, 1920, agus na n-achtachán a leasaíonn nó a leathnaíonn an Chuid sin.

2. —(1) Faoi réir fho-alt (2), san Acht seo ciallaíonn “ioncam tuillte”, maidir le haon phearsa aonair—

(a) aon ioncam a éiríonn maidir le luach saothair ar bith ó aon oifig nó fostaíocht shochair atá ag an bpearsa aonair, nó maidir le haon phinsean, aoisliúntas, nó liúntas eile, pá iarchurtha, nó cúiteamh i leith cailliúint oifige, a tugadh i leith seirbhísí a rinne an phearsa aonair nó fearchéile nó tuiste na pearsan aonair in aon oifig nó fostaíocht shochair nó a tugadh don phearsa aonair i leith na seirbhísí a rinne aon duine éagtha, cibé acu a bheidh nó nach mbeidh an phearsa aonair nó fearchéile nó tuiste na pearsan aonair tar éis ranníoc a dhéanamh i leith an phinsin, an aoisliúntais, nó an phá iarchurtha sin; agus

(b) aon ioncam ó aon mhaoin a ghabhann le díolaiochtaí, nó is cuid de dhíolaíochtaí, aon oifige nó fostaíochta sochair atá ag an bpearsa aonair; agus

(c) aon ioncam a mhuirearaítear faoi Sceideal B nó Sceideal D, agus a fhaigheann an phearsa aonair go díreach as a thrádáil nó a ghairm a sheoladh nó a fheidhmiú, cibé acu mar phearsa aonair, nó, i gcás comhpháirtíochta, mar pháirtí ag gníomhú go pearsanta sa chomhpháirtíocht.

I gcásanna ina measfar gur brabúis leis an bhfearchéile brabúis banchéile, folaíonn aon tagairt san fho-alt seo don phearsa aonair an fearchéile nó an banchéile.

(2) Gan dochar do ghinearáltacht fho-alt (1), san Acht seo, folaíonn “ioncam tuillte”, ach amháin mar a bhforáiltear a mhalairt go sainráite—

(a) ioncam ar bith a éiríonn i ndáil le pinsin Státliosta a deonaíodh faoin Civil List Act, 1837, arna leasú le haon achtachán ina dhiaidh sin;

(b) aon íocaíochtaí sochar a meastar, de bhua alt 224 (4), gur díolaíochtaí iad lena mbaineann Caibidil IV de Chuid V;

(c) nuair a bheifear a bhreithniú an bhfuil aon fhaoiseamh le deonú do phearsa aonair faoi alt 134 nó faoi alt 138 (3) agus, má tá, cén faoiseamh é, aon ioncam ó chearta paitinne (mar mhínítear in alt 284) chun pearsa aonair i gcás inar deonaíodh an phaitinn i leith aireagán a cheap sé féin iarbhír, cibé acu ina aonar nó i gcomhar le haon duine eile;

(d) i gcás pearsa eaglaise nó ministir d'aon aicme creidimh a ghlac an rogha maidir le luach bliantúil an tí a áitíonn sé dá bhforáiltear le halt 548, suim ar bith atá le háireamh mar ioncam tuillte dá chuid de bhua na rogha sin;

(e) blianacht ar bith is iníoctha le pearsa aonair de réir téarmaí chonradh blianachta nó scéim iontaobhais a bheidh ceadaithe de thuras na huaire ag na Coimisinéirí Ioncaim chun críocha Chaibidil III de Chuid XII, a mhéid is iníoctha an bhlianacht sin de chomaoin ar aon mhéid a dtugtar faoiseamh ina leith faoi alt 236; agus

(f) íocaíocht ar bith is inmhuirir i leith cánach faoi Sceideal E de bhua alt 114;

Ar choinníoll, má tharla i gcás ioncam ó aon chearta paitinne den sórt a luaitear i mír (c), gur le haon duine eile tráth ar bith aon chuid de na cearta atá i gceist nó d'aon chearta ar deonaíodh iad astu, nach measfar gur ioncam tuillte ach amháin an méid sin den ioncam sin nach inchurtha go hiomchuí i leith na gcearta ba leis an duine eile sin.

3. —In achtachán ar bith a rithfear tar éis an Achta seo ciallóidh “na hAchtanna Cánach Ioncaim” an tAcht seo agus gach achtachán eile a bhaineann le cáin ioncaim nó forcháin.

Caibidil II

Réamhráiteach

4. —I gcás ina n-achtaíonn aon Acht go muirearófar cáin ioncaim d'aon bhliain de réir aon ráta áirithe, déanfar, faoi réir forálacha an Achta seo, an cháin de réir an ráta sin a mhuirearú don bhliain sin maidir leis an maoin, na brabúis, nó na gnóchain go léir a thuairiscítear nó a áirítear faoi seach sna Sceideal atá sna hailt den Acht seo a dtugtar a n-uimhreacha thíos, is é sin le rá—

Sceideal A—Alt 9;

Sceideal B—Alt 30;

Sceideal C—Alt 47;

Sceideal D—Alt 52; agus

Sceideal E—Alt 109,

agus is inchurtha chun feidhme faoi seach maidir leis na Sceidil sin de réir forálacha an Achta seo.

5. —Déanfar gach measúnacht agus muirear i leith cánach do bhliain dar tosach an 6ú lá d'Aibreán agus dar críoch an 5ú lá d'Aibreán ina dhiaidh sin.

6. —Déanfar an chionúireacht chuí chánach a mhuirearú ar gach codán d'fhiche scilling ach ní mhuirearófar aon cháin d'ainmluach is lú ná pingin.

7. —D'fhonn a áirithiú go gcruinneofar i dtráth cuí cáin a fhéadfar a fhorchur d'aon bhliain dar tosach an 6ú lá d'Aibreán, beidh ag na forálacha sin go léir atá san Acht seo, nó in aon Acht eile a bhaineann le cáin, agus a bhí i bhfeidhm an lá roimhe sin, lán-fheidhm agus lán-éifeacht maidir leis an gcáin a fhéadfar a fhorchur amhlaidh, ionann agus dá mba go ndearnadh an cháin sin a fhorchur iarbhír le hAcht ón Oireachtas agus na forálacha sin a fheidhmiú ina leith leis an Acht.

8. —(1) Más rud é in aon bhliain mheasúnachta go ndearnadh aon íocaíochtaí leathbhliantúla nó ráithiúla ar chuntas aon úis, díbhinní nó brabús nó gnóchan bliantúil eile, roimh an dáta a ritheadh an tAcht ag forchur na cánach don bhliain sin, agus nach mbeifear tar éis cáin a mhuirearú ar an gcéanna nó a asbhaint as, nó nach mbeifear tar éis cáin a mhuirearú air nó a asbhaint as de réir an ráta a forchuireadh go críochnaitheach don bhliain sin, déanfar an méid nár muirearaíodh nó nár asbhaineadh amhlaidh a mhuirearú faoi Chás IV de Sceideal D i leith na n-íocaíochtaí sin, mar bhrabúis nó gnóchain nár muirearaíodh de bhua aon Sceidil eile, agus déanfaidh na gníomhairí ar cuireadh ar a n-iontaobh ús, díbhinní nó brabúis nó gnóchain bhliantúla eile a íoc liosta a thabhairt do na Coimisinéirí Ioncaim ina mbeidh ainmneacha agus seolta na ndaoine dar tugadh íocaíochtaí agus méid na n-íocaíochtaí sin, ar éileamh ó na Coimisinéirí chuige sin.

(2) Duine ar bith a mbeidh sé dlite de aon chíos, ús nó blianacht a íoc, nó aon íocaíocht bhliantúil eile a dhéanamh, beidh údarás aige aon asbhaint a dhéanamh ar chuntas cánach d'aon bhliain mheasúnachta nach mbeidh déanta aige roimh dháta an Achta a rith a fhorchuireann an cháin don bhliain sin, nó aon easnamh in aon asbhaint den sórt sin a rinneadh amhlaidh a shlánú an chéad uair eile a mbeidh an cíos, an t-ús nó an bhlianacht á íoc nó a bheidh an íocaíocht bhliantúil eile á déanamh tar éis dáta an Achta a rith a d'fhorchuir an cháin amhlaidh, i dteannta aon asbhaint eile a bheidh údaras aige de réir dlí a dhéanamh, agus beidh teideal aige freisin, mura mbeadh aon íocaíocht ann arís as a bhféadfar an asbhaint a dhéanamh, an tsuim a ghnóthú a fhéadfaí a asbhaint ionann agus dá mba fhiach í a bhí dlite den duine ar ina choinne a fhéadfaí an asbhaint a dhéanamh i gcéaduair dá mbeadh an tAcht a d'fhorchuir an cháin don bhliain i bhfeidhm.

CUID II

Sceidil A agus B

Caibidil I

Sceideal A

9. —Is é seo a leanas an Sceideal a luaitear san Acht seo mar Sceideal A—

Sceideal A

1. Muirearófar cáin faoin Sceideal seo i leith na maoine sna tailte, sna tionóntáin agus sna hoidhreachtáin uile sa Stát, in aghaidh gach fiche scilling dá luach bliantúil.

2. Ní bhaineann mír 1 le tailte, tionóntáin agus oidhreachtáin a ndéantar, de bhua alt 53, an mhaoin iontu a mhuirearú faoi Sceideal D, Cás 1.

Luach Bliantúil a Mheas

10. —(1) Baineann an t-alt seo, ach amháin mar a bhforáiltear a mhalairt sa Chuid seo, le luach bliantúil na maoine uile ar maidir léi a bheidh cáin faoi Sceideal A le muirearú.

(2) Ach amháin sna cásanna a luaitear sna forálacha ina dhiaidh seo den alt seo, is é luach bliantúil na maoine uile cúig cheathrú luacháil inrátaithe na maoine sin de thuras na huaire.

(3) Is é luach bliantúil tailte agus tithe feirme agus foirgneamh feirme a bheidh áitithe i dteannta tailte chun feirmeoireacht a dhéanamh ar na tailte sin a luacháil inrátaithe de thuras na huaire.

(4) Is é luach bliantúil na maoine uile atá i gContae-Bhuirg Phort Láirge luacháil inrátaithe na maoine de thuras na huaire.

(5) Má bhíonn ar áireamh sa luach bliantúil ar maidir leis a bheidh cáin le muirearú ar aon mhaoin de bhun fho-alt (2) (arna ríomh de réir an fho-ailt sin) codán de phunt nach cúig scilling nó iolrú ar chúig scilling féadfar—

(a) más mó é ná deich scilling, an codán sin de phunt a laghdú, chun an luach bliantúil sin a ríomh amhlaidh, go dtí an chéad iolrú eile is ísle ar chúig scilling, nó

(b) más mó é ná cúig scilling ach gur 1ú é ná deich scilling, an codán sin de phunt a laghdú, chun na críche a dúradh, go cúig scilling, nó

(c) más 1ú é ná cúig scilling, neamhshuim a dhéanamh den chodán sin de phunt chun na críche a dúradh.

(6) I gcás ina mbeidh, de bhua fho-alt (2), cáin muirearaithe d'aon bhliain mheasúnachta ar mhaoin faoi threoir luach bliantúil arna ríomh de réir an fho-ailt sin, agus go laghdófar ina dhiaidh sin an luacháil ar an maoin a bhí i bhfeidhm sa bhliain mheasúnachta sin chun críocha an ráta chontae nó an ráta bhardasaigh agus go dtiocfaidh an laghdú i ngníomh chun críocha an ráta chontae nó an ráta bhardasaigh tráth nach déanaí ná trí bliana tar éis deireadh na bliana measúnachta sin, ansin, más dóigh leis na Coimisinéirí Ioncaim gur chóir faoiseamh i leith na cánach sin a bheidh muirearaithe amhlaidh don bhliain mheasúnachta sin a dheonú maidir le luach bliantúil arna ríomh de réir chúig cheathrú den luacháil sin arna laghdú amhlaidh, féadfaidh siad an faoiseamh sin a dheonú trí aisíoc nó ar shlí eile.

11. —(1) Má dhéanann pearsa aonair éileamh sa tslí a fhorordaítear leis an Acht seo agus go gcruthóidh sé gurb eisean úinéir aon mhaoine a mbeadh, mura mbeadh an t-alt seo, feidhm ag alt 10 (2) maidir léi agus go bhfuil an mhaoin sin á háitiú aige go heisiatach mar áit chónaithe dó féin, ansin—

(a) ní bheidh feidhm ag alt 10 (2) maidir leis an maoin,

(b) faoi réir forálacha na Coda seo, is é luach bliantúil na maoine faoi Sceideal A a luacháil inrátaithe de thuras na huaire, agus

(c) má muirearaíodh cáin i leith na maoine iomchuí ar shlí seachas de réir an ailt seo, aisíocfar aon cháin a ró-íocadh.

(2) Measfar maoin a bheith á háitiú go heisiatach mar áit chónaithe dó féin ag an bpearsa aonair dá dtagraítear i bhfo-alt (1) más rud é gur chuige sin atá sí á háitiú aige go formhór agus nach bhfuil aon chuid di á háitiú chun críocha trádála ach go bhfuil cuid di á háitiú chun críocha gairme.

12. —D'fhonn a dhéanamh amach i gcás teach nó foirgneamh a bheidh rátaithe den chéad uair, cad é an luach bliantúil ar faoina threoir a bheidh cáin inmhuirir, de bhun na Coda seo, faoi Sceideal A, measfar an luacháil ar faoina threoir a bheidh an teach nó an foirgneamh rátaithe amhlaidh a bheith i bhfeidhm don bhlian mheasúnachta ar lena linn a áiteofar an teach nó an foirgneamh den chéad uair, ach sin faoi réir aon fhaoiseamh is gá i leith na coda sin (más aon chuid é) den bhliain sin nach raibh an teach nó an foirgneamh áitithe.

13. —(1) I gcás achomhairc ag duine ar dóigh leis gurb éagóir air aon mheasúnacht faoi Sceideal A, má chruthaítear chun sástacht na gCoimisinéirí Speisialta a éistfidh an t-achomharc, nó an Bhreithimh a athéisteoidh an t-achomharc, gur mó an luach bliantúil ar a bhfuil an mheasúnacht bunaithe ná an cíos bliantúil ar ar fiú an mhaoin ar ina leith a dhéantar an mheasúnacht a ligean ó bhliain go bliain, tabharfar faoiseamh tríd an measúnacht a laghdú agus an cháin a mhuirearú ar an méid ar a muirearófaí í dá nglacfaí leis an gcíos sin mar fhoras na measúnachta in ionad an luacha bhliantúil sin.

(2) Más mó an cíos bliantúil sin ar ar fiú an mhaoin a ligean ó bhliain go bliain ná an cíos iarbhír is iníoctha go bliantúil ag an tionónta nó ag an áititheoir, déanfar an tiarna talún nó an léasóir is neasa a mheasúnú agus a mhuirearú, faoi Sceideal A, ar mhéid an chíosa iarbhír amháin, agus déanfar an tionónta nó an t-áititheoir a mheasúnú agus a mhuirearú faoi Sceideal A ar an difear.

(3) Más dóigh le cigire nó le cibé oifigeach eile a cheapfaidh na Coimisinéirí Ioncaim chuige sin gur mó an luach bliantúil ar faoina threoir atá measúnacht chánach déanta ar aon mhaoin de bhun alt 10 (2) ná an cíos bliantúil ar ar fiú an mhaoin a ligean ó bhliain go bliain, féadfaidh sé, d'ainneoin nach ndearnadh aon achomharc in aghaidh na measúnachta agus d'ainneoin alt 416 (6), faoiseamh a dheonú aon tráth roimh dheireadh na bliana measúnachta tríd an measúnacht a laghdú agus an cháin a mhuirearú ar an méid ar a muirearófaí í, dar leis, dá mba gur measúnaíodh í faoi threoir an chíosa bhliantúil a dúradh in ionad í a mheasúnú faoi threoir an luacha bhliantúil sin, agus is measúnacht chríochnaitheach dhochloíte chun gach críche an mheasúnacht arna laghdú amhlaidh.

(4) Más rud é, maidir le duine a fhaigheann cíos i leith aon mhaoine atá díolmhaithe óna rátú faoin ráta chontae, nó nach bhfuil inmheasúnaithe faoin ráta bardasach ach amháin ar chionúireacht den luacháil inrátaithe, go bhfuil ráta inmhuirir ar an duine sin go feadh leath phuntáiste aon ráta chontae nó nach bhfuil sé inmheasúnaithe i leith an chíosa sin faoin ráta bardasach ach amháin ar chionúireacht den luacháil inrátaithe, déanfar an cháin faoi Sceideal A a mheasúnú agus a mhuirearú air ar lánmhéid an chíosa sin.

Daoine is Inmhuirir

14. —Muirearófar cáin faoi Sceideal A ar thiarna talún nó ar léasóir is neasa na maoine, ach féadfar, más dóigh leis an gcigire gur gá nó gur cuí sin, í a mhuirearú ar an duine a bheidh rátaithe faoin ráta contae nó faoin ráta bardasach i leith na maoine.

15. —(1) Má bhíonn duine—

(a) i gcaitheamh aon choda de bhliain mheasúnachta, cibé acu ina aonar nó i gcomhpháirt le duine nó le daoine eile sna himthosca a luaitear i bhfo-alt (2) den alt seo, nó

(b) i gcaitheamh iomlán aon bhliana measúnachta, i gcomhpháirt mar a dúradh,

i dteideal aon eastáit nó leasa i maoin a mbeadh sé inmheasúnaithe ar leithligh nó i dteannta an duine nó na ndaoine eile ina leith faoi Sceideal A nó Sceideal B, dá mbeadh seisean, nó eisean agus an duine nó na daoine eile, i dteideal an eastáit nó an leasa sin ar feadh na bliana go léir, measúnófar é ar leithligh faoi Sceideal A nó faoi Sceideal B, cibé acu é, i leith a eastáit nó a leasa, nó i leith a choda den eastát nó den leas, sa mhaoin in aghaidh na coda den bhliain nó in aghaidh na bliana go léir ar an gcionúireacht iomchuí den luach bliantúil nó den luach inmheasúnaithe.

(2) Is iad na himthosca ina mbeidh feidhm ag fo-alt (1) den alt seo maidir le duine ag a bhfuil teideal chun eastáit nó leasa i maoin i gcomhpháirt le duine nó daoine eile go bhfuil an t-eastát nó an leas sin aige mar chomhoidhrseach, mar nasc-thionónta, mar thionónta i gcoiteannas nó mar thionónta ar thailte nó ar thionóntáin i gcomhpháirtíocht.

(3) I gcás duine lena mbaineann an t-alt seo a bheith faoi dhliteanas cuid a íoc d'íocaíocht bhliantúil atá forcoimeádta as an maoin iomchuí nó ina muirear uirthi déanfar, chun críocha alt 433, an chuid sin a áireamh mar ní is iníoctha mar fhorcoimeád as an eastát nó an leas, nó as an gcuid den eastát nó den leas, ar ina leith a mheasúnófar é faoin alt seo, nó mar mhuirear ar an gcéanna.

(4) San alt seo—

ciallaíonn “íocaíocht bhliantúil” aon íocaíocht as a bhfuil, ar leith ó aon neamhdhóthanacht brabús nó gnóchan ar thaobh an duine a bhfuil an íocaíocht á déanamh aige, cáin inasbhainte faoi alt 433.

16. —Aon cháin a bheidh le muirearú i leith aon tí nó tionóntáin a bheidh á áitiú ag ionadaí taidhleoireachta creidiúnaithe aon Stáit choigríche beidh a muirear agus a híoc ar an tiarna talún nó ar an duine ag a mbeidh an teideal is neasa chun cíosa an tí nó an tionóntáin.

17. —Aon mhorgáistí a bheidh i seilbh na maoine morgáistithe beidh sé faoi dhliteanas i leith na hasbhainte céanna agus a bheadh aon tiarna talún, agus in aon socrú cuntas idir an morgáistí sin agus an morgáisteoir, déanfar an cháin is iníoctha ar ús a bheidh dlite i leith an mhorgáiste a lamháil mar airgead a fuarthas ar chuntas úis.

18. —(1) Tionónta-áititheoir aon mhaoine a íocann an cháin beidh sé, faoi réir alt 93 (2), i dteideal méid a asbhaint agus a choinneáil i leith an chíosa is iníoctha leis an tiarna talún de thuras na huaire (agus na suimeanna go léir a lamháiltear de bhua an Achta seo a asbhaint i dtosach) is ionann agus an ráta nó na rátaí cánach a bhí i bhfeidhm i gcaitheamh na tréimhse a raibh an cíos sin ag faibhriú ar a feadh chun bheith dlite in aghaidh gach fiche scilling den chéanna, agus déanfar an asbhaint sin as an gcéad íocaíocht a dhéanfar ina dhiaidh sin ar chuntas cíosa, agus déanfaidh aon ghlacadóir thar ceann an Stáit nó aon duine eile a gheobhaidh an cíos an asbhaint a lamháil ar iarmhar an chíosa a fháil:

Ar choinníoll nach mbeidh tionónta ná áititheoir i dteideal aon suim a asbhaint as an gcíos is mó ná an méid cánach a bheidh muirearaithe i leith na maoine sin a dúradh, agus a d'íoc sé iarbhír.

(2) Beidh tionónta a íocfaidh an cháin saortha agus urscaoilte ón méid airgid is comhionann leis an asbhaint, ionann agus dá mba rud é gur íocadh an tsuim sin iarbhír mar chíos.

(3) I gcás ina mbeidh maoin ar bith faoi réir aon suim bhliantúil a íoc uirthi, cibé acu is iníoctha í go leath-bhliantúil nó de réir aon tréimhse is giorra nó is faide ná sin, beidh teideal, faoi réir alt 93 (2), ag tiarna talún nó ag úinéir a muirearaíodh i leith cánach faoin Sceideal seo nó a bhfuil cáin inbhainte de faoin bhfo-alt seo nó faoi fho-alt (1) ar an íocaíocht sin a dhéanamh, cibé méid den cháin sin a asbhaint agus a choinneáil is ionann agus an ráta nó na rátaí cánach ioncaim a bhí i bhfeidhm i gcaitheamh na tréimhse a raibh an íocaíocht sin ag faibhriú ar a feadh chun bheith dlite, in aghaidh gach fiche scilling den chéanna (agus an chionúireacht chuí d'aon suimeanna a lamháladh de bhua an Achta seo a asbhaint i dtosach), agus déanfaidh gach glacadóir thar ceann an Stáit, agus déanfaidh gach duine dá dtabharfar íocaíocht den sórt sin, ar iarmhar an chéanna a fháil, an asbhaint a lamháil, gan aon táille a bhaint amach as sin a dhéanmh:

Ar choinníoll nach mbeidh aon duine den sórt a dúradh ar tionónta nó áititheoir freisin é ar an maoin i dteideal aon mhéid a bhaint as aon chíos is mó ná an méid cánach a bheidh muirearaithe i leith aon mhaoine den sórt sin agus a d'íoc sé iarbhír.

San fho-alt seo ciallaíonn “suim bhliantúil” aon ús, blianacht, cíos, cíosmhuirear, cíos feofheirme nó íocaíocht bhliantúil eile atá forcoimeádta nó muirearaithe ar aon mhaoin.

(4) Beidh an tiarna talún nó an t-úinéir saortha agus urscaoilte ón méid airgid is comhionann leis na hasbhaintí ionann agus dá mba gur íocadh an tsuim sin iarbhír.

(5) Más rud é go mbeidh, faoin Landed Property Improvement (Ireland) Act, 1847, nó faoi aon Achtanna ag leasú an Achta sin, airgead poiblí airleactha ar mhodh iasachta chun feabhsú tailte a chur ar aghaidh, agus a aisíoc áirithe trí chíosmhuirear ar na tailte a bheidh le híoc thar téarma blianta, trína ndéanfar an phríomhshuim a airleacadh a aisíoc faoi dheireadh le hús, féadfaidh an duine a bheidh ag íoc aon chíosmhuirir den sórt sin an oiread sin den cháin faoi Sceideal A a bheidh muirearaithe i leith na dtailte a asbhaint agus a choinneáil as agus is comhionann leis an gcáin ar an tríú cuid, ar a mhéid, den mhéid is iníoctha de réir an ráta nó na rátaí cánach a bhí i bhfeidhm i gcaitheamh na tréimhse a raibh an íocaíocht ag faibhriú ar a feadh chun bheith dlite; agus déanfaidh bailitheoirí agus glacadóirí na gcíosmhuirear sin an asbhaint sin a lamháil ar iarmhar an chíosmhuirir sin a bheidh dlite an uair sin a fháil.

(6) Aon duine is tionónta-áititheoir aon mhaoine de thuras na huaire agus ar ceanglaíodh air, agus a rinne, aon suimeanna a íoc ina leith sin faoi Sceideal A ar chóir nó ar cóir, faoi fhorálacha an Achta seo, gur cóir iad a bheith íoctha nó a íoc ag tionónta nó áititheoir roimhe sin, féadfaidh sé an tsuim, nó aon chuid di, is cóir a bheith íoctha nó is cóir a íoc amhlaidh, a asbhaint agus a choinneáil as aon íocaíocht cíosa a dhéanfar ina dhiaidh sin lena thiarna talún.

(7) Amhail idir an t-úinéir agus morgáistí ar a chuid maoine nó aon duine ag a bhfuil muirear uirthi sin nó atá i dteideal aon bhunchíosa, cíosmhuirir, blianachta, nó suime bliantúla eile is iníoctha aisti, ní dhéanfaidh aon fhaoiseamh faoi alt 23 difear do cheart an úinéara faoin alt seo i leith cánach.

19. —Gach duine ag a mbeidh úsáid aon mhaoine measfar gurb eisean áititheoir na maoine sin.

Asbhaintí agus Liúntais

20. —(1) Tabharfar liúntas faoi Sceideal A i leith an mhéid a bheidh caite i gcaitheamh na bliana roimh an mbliain mheasúnachta ar dheisiúcháin a rinne aon chomhlacht eaglaiseach nó comhlacht coláisteach ar aon eaglais choláisteach nó séipéal coláisteach nó ar shaingeal eaglaise, nó ar aon choláiste nó halla in aon ollscoil sa Stát, nó a rinne aon duine a raibh de cheangal air an céanna a dheisiú.

(2) Féadfar na liúntais a dheonófar faoin alt seo a dheonú don chomhlacht nó don duine a thuairiscítear ansin in aon tsuim amháin, trína n-asbhaint ón measúnacht, más ann, ar an gcomhlacht nó ar an duine sin, nó trí aisíocaíocht.

21. —(1) Tabharfar liúntas faoi Sceideal A—

(a) i leith an mhéid a bheidh muirearaithe ar mhaoin le ráta poiblí nó le measúnacht phoiblí i leith siltin, fálaithe, nó tógáil cladhfoirt;

(b) i leith an mhéid a bheidh caite ag tiarna talún nó ag úinéir tailte de réir mheán an bhliain is fiche roimhe sin, ag déanamh nó ag deisiú muirbhallaí nó cladhfoirt eile is gá le haghaidh na dtailte a bhuanchoimeád nó a chosaint i gcoinne cúngrach nó tuiliú na farraige nó aon abhann taoide, bíodh is nach ndearnadh na suimeanna a caitheadh a mhuirearú ar na tailte trí ráta poiblí nó trí mheasúnacht phoiblí.

(2) Deonófar na liúntais a dheonófar faoin alt seo (mura tionónta a dhéanann na híocaíochtaí lena mbaineann siad, nó aon chuid díobh) ón measúnacht ar an maoin lena mbaineann.

22. —(1) An duine a bheidh i dteideal aon cheann de na liúntais sin roimhe seo nach ndearnadh ar mhodh asbhainte nó cealaithe ón measúnacht agus a fhéadfar a dhéanamh trí aisíoc, féadfaidh an duine sin an liúntas a éileamh tráth ar bith laistigh de shé bliana tar éis bheith caite don bhliain mheasúnachta, trí fhógra i scríbhinn a thabhairt don chigire.

(2) Ar chruthúnas a fháil dó go bhfuil an t-éilitheoir i dteideal an liúntais, deimhneoidh an cigire sonraí agus méid an liúntais do na Coimisinéirí Speisialta, agus eiseoidh siad sin ordú aisíoca.

23. —(1) I gcás ina mbeidh cáin muirearaithe ar luach bliantúil arna mheas ar shlí seachas i ndáil le brabúis, beidh éifeacht ag na forálacha seo a leanas:—

(a) i gcás measúnacht ar aon tailte nó ar aon teach feirme nó foirgnimh feirme atá áitithe i dteannta aon tailte le feirmeoireacht a dhéanamh ar na tailte sin, déanfar, chun críocha bailithe, méid na measúnachta a laghdú suim is ionann agus an t-ochtú cuid di; agus

(b) i gcás measúnachta ar aon áitribh is foirgnimh nó déanmhais tionscail de réir bhrí alt 255, déanfar, chun críocha bailithe, méid na measúnachta a laghdú—

(i) i gcás inarb é an t-úinéir an t-áititheoir nó gurb inmhuirir é mar thiarna talún, nó i gcás inar tionónta an t-áititheoir agus gur ghlac an tiarna talún air féin costas na ndeisiúchán a íoc, suim is ionann agus an tríú cuid den mhéid sin; agus

(ii) i gcás inar tionónta an t-áititheoir agus gur ghlac sé air féin costas na ndeisiúchán a íoc, cibé suim, nach mó ná an tríú cuid den mhéid sin, is gá chun é a laghdú le bheith cothrom leis an méid cíosa is iníoctha aige.

(2) Más rud é, i gcás lena mbaineann fo-alt (1) (a), go bhfuil méid na measúnachta níos mó ná an t-ochtú cuid nó, i gcás lena mbaineann fo-alt (1) (b) níos mó ná an tríú cuid faoi bhun an chíosa, tar éis aon eisíocaíocht a bhaint as an gcíos sin ba chóir de réir dlí a bhaint as agus an mheasúnacht á déanamh, ní dhéanfar na laghduithe dá dtagraítear i bhfo-alt (1).

24. —(1) Má dhéanann úinéir aon mhaoine a laghdófar faoi alt 23 chun críocha bailithe an mheasúnacht uirthi a chruthú go ndeachaigh a chostas maidir le cothabháil, deisiúcháin, árachas agus bainistí, de réir meán na gcúig bliana roimhe sin, thar an ochtú cuid, i gcás lena mbaineann alt 23 (1) (a), de luach bliantúil na talún mar a glacadh leis faoi Sceideal A agus, i gcás lena mbaineann alt 23 (1) (b), thar an tríú cuid den luach sin, beidh teideal aige, i dteannta aon laghdú ar an measúnacht chun críocha an bhailithe, go n-aisíocfaí leis méid na cánach ar an mbreis ar éileamh a dhéanamh chuige sin:

Ar choinníoll—

(a) nach ndéanfar aon aisíoc cánach faoin bhfo-alt seo maidir le costas cothabhála, deisiúchán, árachais nó bainistí, má rinneadh agus a mhéid a rinneadh an costas sin a lamháil ar shlí eile mar asbhaint agus ioncam á ríomh chun críche cánach ioncaim; agus

(b) nach mbeidh éilitheoir i dteideal faoisimh faoin bhfo-alt seo i leith aon ioncaim a mbeidh teideal aige an cháin air a mhuirearú in aghaidh aon duine eile nó é a asbhaint, a choimeád nó a íoc as aon íocaíocht a bheidh dlite de a dhéanamh le haon duine eile.

(2) Nuair a bheidh costas cothabhála, deisiúchán, árachais agus bainistí aon talún nó tithe á chur i gcomparáid, chun críche an ailt seo, le luach bliantúil na talún nó na dtithe, déanfar costas iomlán na cothabhála, na ndeisiúchán, an árachais agus na bainistí ar aon talamh a bhainistítear mar eastát amháin, nó ar aon tithe ar aon talamh den sórt sin, a chur i gcomparáid le luach bliantúil iomlán na talún nó na dtithe, de réir mar a bheidh.

(3) Beidh feidhm ag forálacha Sceideal 4 agus mhír IX de Sceideal 18 maidir le héilimh ar aisíoc faoin alt seo:

Ar choinníoll, má dhéanann úinéir aon talún nó tí dearbhú i dtaobh an chostais a bhain dó maidir le cothabháil, deisiúcháin, árachas agus bainistí agus an dearbhú sin a sheachadadh do chigire, agus go mbeidh an cigire sásta i dtaobh an dearbhú a bheith ceart, go ndeimhneoidh an cigire méid an liúntais a mbeidh teideal chuige ag an úinéir faoin alt seo, agus ansin déanfar aisíoc de réir a dheimhnithe.

(4) Nuair a bheidh meán na gcúig bhliana chun críocha an ailt seo á ríomh, is í an bhliain lena nglacfar an bhliain dar críoch an 31ú lá de Mhárta, nó cibé dáta eile, ghlacfaidh úinéir na talún nó na dtithe le toiliú an chigire, agus measfar gurb iad na cúig bliana roimhe sin na blianta sin roimh thosach na bliana arb ina haghaidh atá an cháin muirearaithe ar ina leith a éilítear aisíoc.

(5) Chun críocha an ailt seo folóidh “cothabháil” athsholáthar tithe feirme, foirgneamh feirme, iostán, fál, agus oibreacha eile nuair is gá an t-athsholáthar chun an cíos láithreach a chothabháil.

25. —Más deimhin leis na Coimisinéirí Ioncaim maidir le haon teach nó foirgneamh nach mó ná sé phunt cúig scilling a luach bliantúil arna fhionnadh de réir alt 10—

(a) go bhfuil an teach nó an foirgneamh sin ligthe bona fide chun tionónta, agus

(b) gurb ar an tiarna talún nó ar an léasóir is neasa atá costas deisiúchán, cothabhála agus árachaithe an tí nó an fhoirgnimh, agus

(c) gur lú luach bliantúil an tí nó an fhoirgnimh sin arna fhionnadh amhlaidh ná an t-ioncam bliantúil a fhaigheann an tiarna talún nó an léasóir is neasa sin as an teach nó an foirgneamh sin, agus na blianta a thógáil le chéile, tar éis lamháil a dhéanamh i leith an méid a chosain na deisiúcháin, an chothabháil agus an t-árachas sin air,

féadfaidh na Coimisinéirí Ioncaim cibé faoiseamh a dheonú, trí aisíoc nó eile, is cóir.

26. —(1) I gcás ina ndearnadh talamh a fhorléasadh ar cíos forcoimeádta, gan fíneáil nó suim eile a íoc nó conradh a dhéanamh ina leith in ionad cíosa fhorcoimeádta, agus go rabhthas caillteach leis na barraí a bhí ag fás, nó leis an stoc, ar na tailte, nó go raibh na tailte nó aon chuid díobh neamhinsaothraithe in imeacht aon bhliana mar gheall ar thuile nó anfa, féadfaidh an cigire, ar é d'fháil cruthú gur lamháil nó gur chomhaontaigh an t-úinéir, cealú a dhéanamh don tionónta, i gcomaoin aon chaillteanais den sórt sin, ar an gcíos go léir nó ar aon chuid den chíos a bhí forcoimeádta nó iníoctha d'aon bhliain den téarma, an chomhréir chéanna de chealú a dhéanamh sa mheasúnacht faoi Sceideal A don bhliain ar cealaíodh cíos ina haghaidh, agus an céanna a urscaoileadh ón gcomhréir chéanna cánach.

(2) I gcás aon chaillteanas den sórt sin tarlú ar thailte a bhí á n-áitiú ag an úinéir, féadfaidh an cigire, ar é d'fháil cruthú ar an gcaillteanas, cealú den sórt, agus urscaoileadh ó cháin den sórt, a dhéanamh faoi Sceideal A a dhéanfaí dá mbeadh an talamh forléasta chun tionónta agus go ndearna an t-úineír an cealú sin cíosa ar comhréir leis an gcaillteanas a mheasann an cigire a dhéanfaí nó ba chóir a dhéanamh i leith an chaillteanais sin.

27. —Tabharfar na liúntais bhreise seo a leanas faoi Sceideal A—

(a) méid na cánach a bheidh muirearaithe ar aon choláiste nó halla in aon ollscoil sa Stát, i leith na bhfoirgneamh agus na n-oifigí poiblí a bhaineann leis an gcoláiste nó leis an halla, a mhéid nach bhfuil siad á n-áitiú ag aon duine ar leithligh de nó ag aon duine atá ag íoc cíosa ar an gcéanna:

(b) an méid a caitheadh ar fhoirgnimh phoiblí agus oifigí aon choláiste nó halla den sórt sin a dheisiú, agus ar na gairdíní, na cosáin agus na faichí críléise, a deisíodh agus a cothabháladh as cistí an choláiste nó an halla:

(c) méid na cánach a bheidh muirearaithe ar aon ospidéal, scoil phoiblí, nó teach almsa i leith na bhfoirgneamh, na n-oifigí, agus na n-áitreabh poiblí a bhaineann leis an gcéanna, agus sa mhéid nach bhfuil sin á áitiú ag aon oifigeach ar leithligh nó ag máistir an chéanna a bhfuil £150 nó níos mó aige d'ioncam iomlán bliantúil, cibé foinse as a dtagann sé, arna mheas de réir an Achta seo, nó ag duine atá ag íoc cíosa ar an gcéanna:

(d) an méid a caitheadh ag deisiú aon ospidéil, scoile poiblí, nó tí almsa den sórt sin, agus na n-oifigí a bhaineann leis an gcéanna, agus na ngairdíní, na gcosán, agus na bhfaichí a úsáidtear le haghaidh cothaithe nó críléise na mbiatach, na scoláirí agus na n-almsach faoi seach, a dheisítear agus a chothabháiltear le cistí an ospidéil, na scoile poiblí nó an tí almsa:

(e) méid na cánach a bheidh muirearaithe ar aon fhoirgneamh is maoin le haon fhoras litríochta nó eolaíochta, agus nach n-úsáidtear ach amháin chun críocha an fhorais sin, agus nach ndéantar nó nach n-éilítear aon íocaíocht ann ar aon teagasc a thugtar ann trí léachtaí nó eile, agus a mhéid nach bhfuil sé á áitiú ag oifigeach den fhoras ná ag aon duine a íocann cíos ar an gcéanna.

28. —Nuair a bheidh cáin is inmhuirir faoi Sceideal A ar an tiarna talún nó ar an léasóir is neasa á measúnú—

(a) mura lú an méid nó an luach bliantúil, ar a ndéanfar an mheasúnacht, ná an cíos bliantúil a fhorcoimeádtar nó is iníoctha leis i leith na maoine ar maidir léi a dhéanfar an mheasúnacht, tabharfar liúntas nó déanfar cealú i leith an mhéid den ráta contae nó na cionúireachta sin is inchurtha chun fóirithint ar na boicht den ráta bardasach a d'íoc sé i leith na maoine céanna an bhliain roimhe sin; agus

(b) más lú an méid nó an luach bliantúil ar a ndéanfar an mheasúnacht ná an cíos sin, tabharfar liúntas nó déanfar cealú ar aon-mhéid leis an mbreis a bheidh ar an gcíos sin ag méid an ráta chontae nó na cionúireachta is inchurtha chun fóirithint ar na boicht den ráta bardasach, i dteannta na suime ar a ndearnadh an mheasúnacht.

29. —(1) Má bhíonn tiarna talún nó léasóir is neasa aon mhaoine a muirearaíodh i leith cánach faoi Sceideal A tar éis an cháin a íoc agus má chruthaíonn sé, chun sástacht na gCoimisinéirí Speisialta, go bhfuil an cíos, nó aon chuid de atá dlite dó nó iníoctha leis i leith na maoine sin, in aghaidh na tréimhse ar muirearaíodh an cháin sin ina leith, caillte go hiomlán agus go doghnóiteach—

(a) mar gheall ar fhéimheacht, dócmhainneacht, nó éalú an tionónta nó an áititheora ag arbh iníoctha an cíos sin; nó

(b) mar gheall ar an tionónta nó an t-áititheoir sin do shannadh nó d'aistriú a chuid earraí go calaoiseach, nó

(c) mar gheall ar an maoin a bheith fágtha ar diomailt gan áitiú,

beidh teideal aige go n-aisíocfar leis cibé cionúireacht den cháin sin a bheidh íoctha aige i leith an chíosa a cailleadh amhlaidh; agus eiseoidh na Coimisinéirí Speisialta ordú aisíoca, díreach mar a dhéanann siad i gcás aisíocaíochtaí eile.

(2) Déanfar aon éileamh den sórt sin ar aisíoc laistigh de bhliain tar éis bheith caite don bhliain mheasúnachta.

Caibidil II

Sceideal B

30. —Is é seo a leanas an Sceideal a luaitear san Acht seo mar Sceideal B:—

1. Déanfar cáin faoin Sceideal seo a mhuirearú i leith áitiú na dtailte, na dtionóntán agus na n-oidhreachtán uile sa Stát is inmhuirir i leith cánach faoi Sceideal A, ach amháin—

(a) aon teach cónaithe, nó na hoifigí tís a bhaineann leis sin, mura bhfuil siad áitithe, de bhua an fhorléasta amháin chéanna, mar aon le feirm thailte, nó le feirm deachún, chun feirmeoireacht a dhéanamh ar an gcéanna; nó

(b) aon stóras nó foirgneamh eile atá á áitiú chun trádáil nó gairm a sheoladh.

2. Muirearófar cáin faoin Sceideal seo in aghaidh gach fiche scilling de luach inmheasúnaithe na dtailte, na dtionóntán nó na n-oidhreachtán lena mbaineann.

San Acht seo ciallaíonn “luach inmheasúnaithe” i ndáil le cáin faoin Sceideal seo méid is comhionann le luach bliantúil na dtailte, na dtionóntán agus na n-oidhreachtán, nó, in aon chás ina gcruthófar chun sástacht na gCoimisinéirí Speisilta i gcás aon duine atá ag áitiú aon tailte agus atá measúnaithe i leith cánach i ndáil leo, nach d'aon-toisc chun feirmeoireachta ná go formhór chun na gcríocha sin atá na tailte sin á n-áitiú ag an duine sin, agus nach ndeimhneoidh an tAire Talmhaíochta agus Iascaigh, ar an ábhar a tharchur chuige ó na Coimisinéirí Ioncaim, gur míréasúnach na tailte a bheith á n-úsáid ag áititheoir na dtailte sin chun críche seachas feirmeoireacht, méid is comhionann leis an tríú cuid den luach bliantúil.

3. An cháin a mhuirearófar faoin Sceideal seo is cáin í i dteannta na cánach a mhuirearófar faoi Sceideal A.

31. —(1) Faoi réir fho-alt (2), is é luach bliantúil tailte chun críocha Sceidil B, luacháil inrátaithe na dtailte de thuras na huaire.

(2) Measfar gurb é an luach bliantúil a dúradh—

(a) an cíos breithiúnach arna shocrú faoi na Land Law (Ireland) Acts nó faoi aon cheann acu; nó

(b) an t-ús bliantúil nó an íocaíocht bhliantúil is íníoctha le Coimisiún Talún na hÉireann in ionad cíosa faoi na hAchtanna Talamh-Cheannaigh nó faoi aon cheann acu; nó

(c) an bhlianacht cheannaigh is iníoctha faoi na hAchtanna Talamh-Cheannaigh nó faoi aon cheann acu,

in aon chás ina suífear gur lú ná an luacháil inrátaithe an cíos breithiúnach sin, an t-ús bliantúil nó an íocaíocht bhliantúil sin, nó an bhlianacht cheannaigh sin, cibé acu é.

(3) Beidh feidhm ag alt 13 (1) maidir le measúnacht faoi Sceideal B mar a bhaineann sé le Sceideal A.

(4) San alt seo ciallaíonn “blianacht cheannaigh” an chéad bhlianacht nó an bhlianacht bhunaidh is iníoctha sula ndéanfar aon fhuascailt nó laghdú reachtúil.

32. —(1) Muirearófar cáin faoi Sceideal B ar áititheoir na maoine.

(2) Gach duine ag a mbeidh úsáid aon mhaoine measfar gurb eisean áititheoir na maoine sin.

33. —I gcás duine is áititheoir ar thalamh agus atá measúnaithe faoi Sceideal B i leith áitiú na talún sin, a bheith freisin ina úinéir nó ina pháirt-úinéir ar stail a choinnítear de ghnáth ar an talamh sin, measfar, chun críocha an Achta seo, gur brabúis ó áitiú na talún sin brabúis an duine sin ó tháillí a fuair sé nó ab infhaighte aige i leith eachmaireacht ag an stail sin ar an talamh sin ar láracha le daoine eile.

34. —(1) Duine ar bith nach bhfuil ag áitiú talún ach chun críocha feirmeoireachta amháin féadfaidh sé é a ghlacadh de rogha é a mheasúnú agus a mhuirearú faoi Sceideal D, agus de réir na bhforálacha is infheidhmithe ina leith sin, in ionad é a mheasúnú agus a mhuirearú faoin Sceideal seo.

(2) Déanfar an rogha sin ag duine ar bith a chur in iúl trí fhógra i scríbhinn arna sheachadadh go pearsanta nó arna chur tríd an bpost i litir chláraithe chun an chigire laistigh de dhá mhí tar éis tosach na bliana measúnachta; agus amhail ón tráth a gheobhaidh sé an fógra agus dá éis sin is faoi Sceideal D a bheidh an muirir air in aghaidh na bliana sin agus measfar chun gach críche gur brabúis nó gnóchain trádála is inmhuirir faoin Sceideal sin a bhrabús nó a ghnóchain ó áitíocht na dtailte.

35. —Má dhéanann duine nach bhfuil tailte á n-áitiú aige mar úinéir nó ar shlí eile ach amháin chun críocha feirmeoireachta a shuíomh, laistigh de thréimhse bliana tar éis deireadh aon bliana measúnachta, chun sástacht na gCoimisinéirí Speisialta gur lú na brabúis nó na gnóchain ón áitiú sin i gcaitheamh na bliana sin ná luach inmheasúnaithe na dtailte faoin Sceideal seo, measfar gurbh é an t-ioncaim ón áitiú sin méid iarbhír na mbrabús nó na ngnóchan sin, agus má íocadh iomlán na cánach, deimhneofar an méid a ró-íocadh agus aisíocfar é sa tslí chéanna ina n-aisíoctar cáin faoi alt 22 (2).

36. —(1) Duine ar bith a áitíonn talamh coille agus a chruthóidh chun sástacht na gCoimisinéirí Speisialta go bhfuil an talamh coille sin á bhainistí aige ar fhoras tráchtála agus le brabúis a dhéanamh, féadfaidh sé é a ghlacadh de rogha é a mheasúnú agus a mhuirearú i leith cánach i ndáil leis an talamh coille sin faoi Sceideal D in ionad faoin Sceideal seo sa tslí chéanna le duine nach n-áitíonn tailte ach chun críocha feirmeoireachta amháin, agus beidh feidhm ag alt 34 dá réir sin.

(2) Bainfidh aon rogha den sórt sin leis an talamh coille go léir a bheidh á bhainistí amhlaidh ar an eastáit céanna:

Ar choinníoll go ndéanfar chun na críche sin talamh coille a áireamh mar thalamh coille ar eastát ar leithligh, má thugann an duine a bheidh ag áitiú na talún coille sin fógra do na Coimisnéirí Speisialta laistigh de dheich mbliana tar éis an ama a plandáladh nó a athphlandáladh iad.

(3) Beidh éifeacht ag an rogha ní amháin maidir leis an mbliain mheasúnachta, ach freisin maidir le gach bliain mheasúnachta san am le teacht, an fad a bheidh an talamh coille á áitiú ag an duine a dhéanfaidh an rogha.

37. —(1) Más rud é, maidir le haon bhliain mheasúnachta, go mbeidh duine lena mbaineann an t-alt seo inmhuirir i leith cánach faoi Sceideal B i ndáil le háitiú aon tailte chun críocha feirmeoireachta:

(a) déanfaidh an duine, nuair a cheanglófar sin air trí fhógra i scríbhinn arna sheirbheáil air ag cigire ráiteas a ullmhú agus a sheachadadh don chigire, laistigh den am a theorainneofar leis an bhfógra, ina n-inseoidh sé na brabúis nó na gnóchain a mbeadh cáin inmhuirir air ina leith don bhliain mheasúnachta dá nglacadh sé rogha maidir leis na tailte faoi alt 34;

(b) má mhainníonn an duine an ráiteas a sheachadadh, nó mura mbeidh na Coimisinéirí Ioncaim sásta leis an ráiteas a sheachadfaidh an duine, féadfaidh na Coimisinéirí Ioncaim fógra i scríbhinn nó fógraí i scríbhinn a sheirbheáil ar an duine á cheangal air aon cheann de na nithe seo a leanas a dhéanamh, is é sin le rá—

(i) cóipeanna de cibé cuntais (lena n-áirítear cláir chomhardaithe) a bhainfidh le háitiú na dtailte a shonrófar nó a thuairisceofar san fhógra a sheachadadh do chigire laistigh de cibé tréimhse a shonrófar san fhógra, lena n-áirítear, má bhíonn na cuntais iniúchta, cóip de dheimhniú an iniúchóra,

(ii) na leabhair, na cuntais agus na doiciméid sin go léir a bheidh ina sheilbh nó ar a urláimh, agus a shonrófar nó a thuairisceofar san fhógra, is leabhair, cuntais agus doiciméid ina mbeidh eolas i dtaobh idirbheartanna maidir le háitiú na dtailte, a chur ar fáil, laistigh de cibé am a shonrófar san fhógra, lena n-iniúchadh ag cigire nó ag aon oifigeach a bheidh údaraithe ag na Coimisinéirí Ioncaim;

(c) féadfaidh an cigire nó an t-oifigeach eile cóipeanna a dhéanamh d'aon leabhair, cuntais nó doiciméid a chuirfear ar fáil le hiniúchadh aige faoin mír sin roimhe seo nó sleachta a thógáil astu;

(d) má mhainníonn an duine aon ní a dhéanamh a cheanglófar air le fógra faoi mhír (b) a dhéanamh beidh feidhm ag an Acht seo amhail is dá mbeadh sé tar éis rogha a ghlacadh go cuí faoi alt 34 maidir leis na tailte trí fhógra arna sheachadadh díreach tar éis tosach na bliana measúnachta;

(e) i gcás ina mbeidh an duine tar éis cóipeanna a sheachadadh de chuntais a bhainfidh le háitiú na dtailte agus gur dóigh leis na Coimisinéirí Ioncaim go ndéanann na cuntais lua thar ceart ar na brabúis nó ar na gnóchain ón áitiú sin, féadfaidh na Coimisinéirí Ioncaim deimhniú dá réir sin;

(f) i gcás ina mbeidh deimhniú tugtha ag na Coimisinéirí Ioncaim faoin mír sin roimhe seo—

(i) beidh feidhm ag an Acht seo, faoi réir na chéad fhomhíre eile, amhail agus dá mbeadh an duine tar éis rogha a ghlacadh go cuí, faoi alt 34, i gcás na dtailte trí fhógra a seachadadh díreach tar éis tosach na bliana measúnachta,

(ii) féadfar achomharc a dhéanamh, laistigh de lá agus fiche tar éis a chur in iúl don duine gur tugadh an deimhniú, i gcoinne an deimhnithe chun na gCoimisinéirí Speisialta díreach mar a fhéadfaí a dhéanamh i gcoinne measúnacht i leith cánach ioncaim agus beidh éifeacht dá réir sin ag na forálacha den Acht seo a bhaineann le hachomhairc.

(2)   (a) Baineann an t-alt seo—

(i) le duine atá ag gabháil do thrádáil nó gairm sa bhliain mheasúnachta,

(ii) le duine is duine pósta sa bhliain mheasúnachta, agus a bhfuil a bhanchéile nó a fearchéile ag gabháil do thrádáil nó gairm an bhliain sin, nó

(iii) le duine is stiúrthóir sa bhliain mheasúnachta ar chuideachta atá ag gabháil do thrádáil an bhliain sin agus arb é an t-úinéir tairbhiúil é, nó ar féidir leis, go díreach nó trí mheán cuideachtaí eile nó ar aon mhodh eile, rialú a dhéanamh, ar níos mó ná 25 faoin gcéad de gnáth-scairchaipiteal na cuideachta,

faoi réir an choinníll nach mbeidh duine, arb é a bheadh ann ar leithligh ón gcoinníoll seo, de bhua fhomhír (ii), duine lena mbaineann an t-alt seo, ina dhuine den sórt sin i gcás nach mbeidh sé le meas, chun críocha cánach ioncaim, an banchéile a bheith ina cónaí lena fearchéile.

(b) Chun críocha fhomhír (iii) de mhír (a), i gcás gnáthscairchaipiteal atá ar úinéireacht nó faoi rialú mar a luaitear san fhomhír ag duine arb é atá ann banchéile, fearchéile nó naíon stiúrthóra, nó ag iontaobhaí iontaobhais chun sochair do dhuine nó do dhaoine arb eisean nó iadsan, nó ar a bhfuil, aon duine den sórt sin nó an stiúrthóir sin, measfar an gnáth-scairchaipiteal sin a bheith ar úinéireacht nó faoi rialú ag an stiúrthóir sin agus ní ag aon duine eile.

(c) San fho-alt seo—

ciallaíonn “cuideachta” cuideachta de réir bhrí Acht na gCuideachtaí, 1963 ;

folaíonn “stiúrthóir” duine a shealbhaíonn aon oifig nó fostaíocht faoi chuideachta;

ciallaíonn “gnáth-scairchaipiteal” caipiteal eisithe uile (cibé ainm a thugtar air) de chuid cuideachta seachas caipiteal a bhfuil ceart ag a shealbhóirí díbhinn a fháil de réir ráta shocraithe nó de réir ráta a athraíonn de réir an ráta cánach ioncaim, ach nach bhfuil aon cheart eile acu chun scair de bhrabúis na cuideachta a fháil.

38. —Beidh feidhm i gcás Sceideal B mar atá i gcás Sceideal A ag alt 26, a bhaineann le faoiseamh i gcás ciallteanas ó thuile nó anfa, agus i gcás talún a suífear chun sástacht na gCoimisinéirí Speisialta gur duine éagumasaithe a dhílseánach, nó go bhfuil sé faoi neamhchumas ar aon bhealach eile chun toiliú le cealú ar an gcíos, féadfaidh na Coimisinéirí Speisialta cealú agus urscaoileadh cánach faoi Sceideal B a lamháil ar chruthú a thabhairt dóibh ar an gcaillteanas i leith an chealaithe chíosa is dóigh leo ba cheart a bheith déanta.

Caibidil III

Ginearálta

39. —(1) D'fhonn cáin a mheasúnú is inmhuirir faoi Sceidil A agus B, déanfaidh rúnaí nó cléireach údaráis rátúcháin, nó duine a bheidh ag gníomhú sa cháil sin, cóipeanna dílse den ráta contae deiridh nó den ráta bardasach deiridh a rinne an t-údarás dá limistéar rátúcháin nó d'aon chuid de a chur ar aghaidh chun na gCoimisinéirí Ioncaim ag a gceannoifig i mBaile Átha Cliath ar iad á iarraidh sin.

(2) íocfaidh na Coimisinéirí Ioncaim le haon duine den sórt sin na caiteachais a bhain le déanamh na gcóipeanna sin uile, nach mó ná ráta dhá scilling agus sé phingin ar gach céad rátúchán.

(3) Má fhaillíonn aon duine den sórt sin na cóipeanna sin a chur ar aghaidh, tar éis do na Coimisinéirí Ioncaim á iarraidh air sin a dhéanamh, forghéillfidh sé suim £50 i leith gach faillí den sórt sin.

40. —(1) Déanfaidh gach duine, ar aon chigire, nó oifigeach eile a bheidh ag gníomhú i bhfeidhmiú an Achta seo, á iarraidh sin, aon suirbhé nó luacháil a thabhairt ar aird dó ar dá réir a bheidh na rátaí d'aon limistéar rátúcháin nó cuid de limistéar rátúcháin measúnaithe nó gearrtha, nó aon ráta nó measúnacht déanta faoi aon Acht a bhaineann leis an ráta contae nó leis an ráta bardasach, a bheidh ina choimeád nó ina sheilbh agus tabharfaidh sé cead don chigire nó don oifigeach eile an céanna a iniúchadh, agus cóipeanna de nó sleachta as a thógáil, gan íocaíocht.

(2) Duine ar bith den sórt sin a dhiúltóidh, ar iarratas den sórt sin chuige, aon suirbhé, luacháil, ráta nó measúnacht a thabhairt ar aird a bheidh ina choimeád nó ina sheilbh, nó cead a thabhairt é a iniúchadh, nó cibé cóipeanna de nó sleachta as a thógáil a mheasfaidh an cigire nó an t-oifigeach eile a bheith oiriúnach, forghéillfidh sé suim £50 in aghaidh gach diúltú den sórt sin.

41. —(1) Más dóigh leis na Coimisinéirí Ioncaim in aon chás nach bhfuil aon luacháil inrátaithe áirithe atá i bhfeidhm de thuras na huaire ceart (ag féachaint do na prionsabail ar dá réir ba chóir an luacháil a bheith déanta de réir dlí) maidir le hiomlán na maoine, nó le cuid den mhaoin, a háirítear ann, féadfaidh siad a ordú don Choimisinéir Luachála athluacháil ar an maoin a dhéanamh nó a chur faoi deara é a dhéanamh, chun críocha cánach, de réir na bprionsabal a bheidh forordaithe le dlí, agus déanfaidh an Coimisinéir Luachála, nó cuirfidh sé faoi deara go ndéanfar, an athluacháil agus an mheasúnacht le gach luas dá chaothúla, agus síneoidh sé an athluacháil agus cuirfidh sé ar aghaidh í go dtí na Coimisinéirí Ioncaim.

(2) Déanfar an cháin is inmhuirir faoi Sceidil A agus B, tar éis aon athluacháil den sórt sin, a mheasúnú agus a mhuirearú dá réir sin.

(3) Aon duine a mheasúnófar de réir aon athluacháil den sórt sin féadfaidh sé, más éagóir leis í, achomharc a dhéanamh in aghaidh na measúnachta ar an bhforas go bhfuil an athluacháil mícheart agus féadfaidh na Coimisinéirí Speisialta a éistfidh an t-achomharc, nó féadfaidh an Breitheamh a athéistfidh an t-achomharc, an athluacháil agus an mheasúnacht a athrú, agus cibé ordú ina thaobh sin a dhéanamh, is oiriúnach leo nó leis.

42. —Déanfar cáin faoi Sceidil A agus B a mhuirearú ar an uile mhaoin, cibé acu a bheidh sí áitithe tráth na measúnachta nó nach mbeidh, ach má bhíonn aon teach nó má thagann aon teach chun bheith neamháitithe ar feadh na bliana measúnachta nó coda di, ní thoibheofar an cháin air in aghaidh na tréimhse a bheidh sé neamháitithe amhlaidh, agus déanfaidh an cigire, ar chruthú a fháil i dtaobh na tréimhse a bhí an teach neamháitithe, an cháin in aghaidh na tréimhse sin a urscaoileadh ar achomharc.

43. —Ní bhuafar ar chaingean eisiachtana i leith neamhíoc cíosa ar an bhforas nach bhfuil an duine a dhlíonn an cíos a íoc i dteideal asbhainte faoin Acht seo a laghdódh an méid a bheidh dlite de faoi bhun cíos bliana.

44. —Más deimhin leis na Coimisinéirí Ioncaim go ndearnadh duine a bhí i dteideal úinéireachta agus áitiú aon talún a bhac in aon bhliain mheasúnachta mar gheall ar fhoghail, imeaglú, nó dáil chorraithe na comharsanachta ón talamh sin a úsáid agus a áitiú, beidh cumhacht acu a chur faoi deara cibé faoiseamh a thabhairt is cóir agus is réasúnach sna himthosca sin i leith aon chánach is iníoctha i gcás na talún sin faoi Sceideal A nó Sceideal B in aghaidh na bliana measúnachta sin.

45. —Más deimhin leis na Coimisinéirí Ioncaim go bhfuil aon talamh ar úinéireacht agus á áitiú ag comharchumann a bunaíodh roimh an 6ú lá d'Aibreán, 1927, chun talamh a fháil le roinnt ar a chomhaltaí nó ag comhlacht iontaobhaithe a bunaíodh roimh an 6ú lá d'Aibreán, 1927, chun talamh a fháil le roinnt ar a gcuid cestuisqui-trustent agus más deimhin freisin leis na Coimisinéirí Ioncaim, ag féachaint d'ioncam inchánaithe na bpearsan aonair iomaí ag á bhfuil leas tairbhiúil sa talamh sin, go gcuirfeadh sé cruatan míchuí ar na pearsana aonair sin an cháin a measúnaíodh maidir leis an talamh sin faoi Sceideal A nó faoi Sceideal B d'aon bhliain áirithe a chruinniú, beidh cumhacht ag an Coimisinéirí Ioncaim a chur faoi deara go dtabharfar cibé faoiseamh is cóir agus is réasúnach i leith na cánach sin.

46. —Sa Chuid seo ciallaíonn “an ráta bardasach” aon ráta arb é atá ann—

(a) an ráta is intobhaigh ag Ard-Mhéara Ró-Onórach, Seanóirí agus Buirgéisigh Bhaile Átha Cliath faoi alt 63 den Act Rialtais Áitiúla (Baile Átha Cliath), 1930, nó

(b) an ráta is intobhaigh ag Bardas Dhún Laoghaire faoi alt 63 den Acht Rialtais Áitiúla (Baile Átha Cliath), 1930 , a dúradh, nó

(c) an ráta is intobhaigh faoi alt 25 d'Acht Bainistí Chathair Luimnigh, 1934 , nó

(d) an ráta is intobhaigh faoi alt 24 d'Acht Bainistí Chathair Phortláirge, 1939 , nó

(e) an ráta is intobhaigh faoi alt 16 d'Acht Bainistí Chathair Chorcaighe (Leasú), 1941 , nó

(f) an ráta is intobhaigh faoi alt 18 den Acht Rialtais Áitiúil, 1946 .

CUID III

Sceideal C agus na Príomh-Fhorálacha a Bhaineann leis sin

47. —Is é seo a leanas an Sceideal a luaitear san Acht seo mar Sceideal C—

Sceideal C

1. Déanfar cáin faoin Sceideal seo a mhuirearú i leith na mbrabús go léir ó dhíbhinní ioncaim phoiblí is iníoctha sa Stát in aon bhliain mheasúnachta.

2. I gcás ina bhfaighidh baincéir nó aon duine eile sa Stát íocaíocht ar aon díbhinní ioncaim phoiblí choigríche, trí chupóin a gheofar ó dhuine eile nó ar bhealach eile thar a cheann, muireorófar cáin faoin Sceideal seo i leith na ndíbhinní.

3. I gcás ina ndéanfaidh baincéir sa Stát cúpóin d'aon díbhinní ioncaim phoiblí choigríche a dhíol nó a réadú ar shlí eile agus na fáltais ón réadú sin a íoc le haon duine áirithe nó a thabhairt anonn chun cuntais an duine sin, muirearófar cáin faoin Sceideal seo i leith fáltas an réadaithe.

4. I gcás ina ndéanfaidh déileálaí cúpón sa Stát cúpóin a cheannach d'aon díbhinní ioncaim phoiblí choigríche ar shlí seachas ó bhaincéir nó ó dhéileálaí cúpón eile, muirearófar cáin faoin Sceideal seo i leith an phraghais a íocfar ar an gceannach.

5. Ní bheidh feidhm ag aon ní i mír 1 i gcás aon bhlianachtaí nach de chineál poiblí iad.

6. Muirearófar an cháin faoin Sceideal seo ar gach fiche scilling a mhuirearófar de mhéid bliantúil na mbrabús, na ndíbhinní, na bhfáltas réadaithe nó an phraghais a íocadh ar cheannach.

48. —(1) Déanfaidh na coimisinéirí a ainmnítear chuige sin leis an Acht seo cáin faoi Sceideal C a mhuirearú, agus is iad a íocfaidh thar ceann na ndaoine a bheidh i dteideal na mbrabús, na ndíbhinní, na bhfáltas réadaithe nó an phraghais a íocadh ar cheannach is ábhar don cháin—

(a) i gcás cánach arna muirearú faoi mhír 1 den Sceideal sin, na daoine agus na comhlachtaí daoine faoi seach ar cuireadh an t-íoc ar a n-iontaoibh;

(b) i gcás cánach arna muirearú faoi mhír 2, 3 nó 4 den Sceideal sin, an baincéir nó an duine eile nó an baincéir nó an déileálaí cúpón, de réir mar a bheidh.

(2) Beidh éifeacht ag forálacha Sceideal 1 maidir le measúnú, muirearú agus íoc cánach faoi Sceideal C.

49. —(1) Ní bheidh aon cháin inmhuirir maidir le stoc, díbhinní nó ús a aistreofar chun cuntas i leabhair Bhanc na hÉireann in ainm an Aire Airgeadais de bhun aon reachta, ach cuirfidh Banc na hÉireann cuntas ar mhéid iomlán an chéanna chun na gCoimisinéirí Speisialta.

(2) Ní hinmhuirir aon cháin maidir leis an stoc, na díbhinní nó an t-ús de chuid an Stáit is cuma cén t-ainm faoina mbeidh an céanna i leabhair Bhanc na hÉireann.

(3) Ní hinmhuirir aon cháin maidir le stoc, díbhinní nó ús de chuid ionadaí thaidhleoireachta chreidiúnaithe aon Stáit choigríche a chónaíonn sa Stát.

Ar choinníoll, má bhíonn an céanna in ainm iontaobhaí, go ndéanfaidh an t-iontaobhaí an mhaoin a bheidh ann ag aon ionadaí den sórt sin a chruthú do na Coimisinéirí Speisialta.

50. —(1) Ní hinmhuirir aon cháin i leith na ndíbhinní ar urrúis de chuid aon chríche lasmuigh den Stát is iníoctha sa Stát, má chruthaítear chun sástacht na gCoimisinéirí Ioncaim nach sa Stát a chónaíonn an duine ar leis na hurrúis agus a bheidh i dteideal na ndíbhinní; ach ní thabharfar aon liúntas ná ní dhéanfar aon aisíoc i leith na cánach ar na díbhinní ar urrúis de chuid aon chríche den sórt sin is iníoctha sa Stát ach amháin mar a fhoráiltear leis an Acht seo:

Ar choinníoll, i gcás ina mbeidh urrúis de chuid aon chríche den sórt sin á dteachtadh faoi aon iontaobhas, agus gurb é an duine is tairbhí i seilbh faoin iontaobhas an t-aon tairbhí i seilbh atá ann agus go bhféadfaidh sé, tríd an t-iontaobhas a chúlghairm nó trí aon chumhachtaí faoin iontaobhas a fheidhmiú, a iarraidh ar na hiontaobhaithe tráth ar bith na hurrúis a aistriú chuige saor ar fad ó aon iontaobhas, go measfar, chun críocha an ailt seo, gurb é an duine é ar leis na hurrúis.

(2) Féadfaidh na Coimisinéirí Ioncaim faoiseamh faoin alt seo a thabhairt ar mhodh liúntais nó aisíocaíochta ar éileamh chuige sin a dhéanamh chucu.

(3) Duine ar bith arb éagóir leis cinneadh na gCoimisinéirí Ioncaim ar aon cheist maidir le cónaí a éireoidh faoin alt seo féadfaidh sé, trí fhógra i scríbhinn sa chéill sin a thabharfar do na Coimisinéirí Ioncaim laistigh de dhá mhí ón dáta ar a dtabharfar fógra faoin gcinneadh dó, a iarraidh go ndéanfadh na Coimisinéirí Speisialta a éileamh ar fhaoiseamh a éisteacht agus a chinneadh.

(4) I gcás ina ndéanfar iarratas faoi fho-alt (3), déanfaidh na Coimisinéirí Speisialta an t-éileamh a éisteacht agus a chinneadh mar a dhéanfaí le hachomharc chucu i gcoinne measúnachta agus beidh feidhm dá réir sin, le haon mhodhnuithe is gá, ag na forálacha uile den Acht seo a bhaineann le hachomharc den sórt sin (lena n-áirítear na forálacha a bhaineann le hathéisteacht achomhairc agus le cás a shonrú le haghaidh tuairim na hArd-Chúirte ar phonc dlí).

51. —Sa Chuid seo—

ciallaíonn “díbhinní”, ach amháin sa leagan “stoic, díbhinní nó ús”, aon ús, blianachtaí, díbhinní nó scaireanna blianachtaí;

folaíonn “ioncam poiblí”, ach amháin i gcás ina n-éilíonn an comhthéacs a mhalairt, ioncam poiblí Rialtais ar bith agus ioncam aon údaráis nó fhorais phoiblí in aon tír lasmuigh den Stát;

ciallaíonn “díbhinní ioncaim poiblí” díbhinní is iníoctha as aon ioncam poiblí;

ciallaíonn “díbhinní ioncaim poiblí choigríche” díbhinní is iníoctha in áit seachas sa Stát (cibé acu is iníoctha nó nach iníoctha iad sa Stát freisin) as aon ioncam poiblí seachas ioncam poiblí an Stáit;

folaíonn “baincéir” duine ag gníomhú mar bhaincéir;

folaíonn “cúpóin” agus “cúpóin d'aon díbhinní ioncaim phoiblí choigríche” barántais le haghaidh, nó billí malairte a airbheartaíonn a bheith tarraingthe nó déanta i leith íoca, aon díbhinní ioncaim phoiblí choigríche.

CUID IV

Sceideal D

Caibidil I

Muirear i leith Cánach agus Ginearálta

52. —Is é seo a leanas an Sceideal a luaitear san Acht seo mar Sceideal D—

Sceideal D

1. Déanfar cáin faoin Sceideal seo a mhuirearú—

(a) i leith na mbrabús nó na ngnóchan bliantúil a éireoidh nó a fhaibhreoidh—

(i) chun duine ar bith a chónaíonn sa Stát ó chineál ar bith maoine, cibé acu sa Stát di nó in áit eile: agus

(ii) chun duine ar bith a chónaíonn sa Stát ó aon trádáil, gairm nó fostaíocht, cibé acu sa Stát nó in áit eile a bhítear ag gabháil di, agus

(iii) chun duine ar bith, cibé acu is saoránach Éireannach é nó nach ea, cé nach sa Stát a chónaíonn sé, ó mhaoin ar bith sa Stát, nó aon trádáil, gairm nó fostaíocht a fheidhmítear sa Stát; agus

(iv) chun duine ar bith, cibé acu is saoránach Éireannach é nó nach ea, cé nach sa Stát a chónaíonn sé, ó dhíol aon earraí, nó marsantais, a mhonaraigh nó a pháirt-mhonaraigh an duine sin sa Stát.

(b) i leith an úis airgid uile, blianachtaí agus brabúis nó gnóchain bhliantúla eile nach muirearaítear faoi Sceideal A, Sceideal B, Sceideal C nó Sceideal E, agus nach bhfuil díolmhaithe go speisialta ó cháin,

i ngach cás in aghaidh gach fiche scilling de mhéid bliantúil na mbrabús nó na ngnóchan:

Ar choinníoll nach mbeidh brabúis nó gnóchain a éireoidh nó a fhaibhreoidh chun duine ar bith ó oifig, fostaíocht nó pinsean inmhuirir i leith cánach faoin Sceideal seo, de bhua na míre seo, murab inmhuirir i leith cánach iad faoi Chás III den Sceideal seo.

2. Maidir le forálacha mhír 1, is forálacha iad gan dochar d'aon fhoráil eile den Acht seo a ordaíonn cáin a mhuirearú faoin Sceideal seo, agus muirearófar dá réir sin an cháin a ordaítear a mhuirearú amhlaidh.

53. —(1) Déanfar cáin faoi Sceideal D a mhuirearú faoi na Cásanna seo a leanas:

Cás I.—Cáin maidir leo seo a leanas—

(a) aon trádáil nach bhfuil in aon Sceideal eile;

(b) an mhaoin sna tailte, sna tionóntáin agus sna hoidhreachtáin seo a leanas—

(i) cairéil chloiche, shlinne, aolchloiche nó chailce, nó cairéil nó sloic ghainimhe, gairbhéil nó cré;

(ii) mianaigh ghuail, stáin, luaidhe, chopair, pirít, iarainn agus mianaigh eile;

(iii) oibreacha iarainn, oibreacha gáis, toibreacha salainn nó oibreacha salainn, mianaigh alúim nó oibreacha alúim, oibreacha uisce, srutháin uisce, canálacha, uiscebhealaigh intíre, duganna, caidhséir nó leibhéil, iascaigh, cearta margaí agus aontaí, dolaí, iarnróid agus bealaí eile, droichid, farantóireachtaí agus gnóthais eile den chineál céanna ag a mbíonn brabúis ó aon tailte, tionóntáin nó oidhreachtáin;

Cás II.—Cáin maidir le haon ghairm nach bhfuil in aon Sceideal eile;

Cás III.—Cáin maidir leo seo a leanas—

(a) aon ús airgid, bliantúil nó eile, nó aon bhlianacht, nó aon íocaíocht bhliantúil eile, cibé acu sa Stát nó lasmuigh de is iníoctha an íocaíocht sin, mar mhuirear ar aon mhaoin de chuid an duine a íocann an céanna de bhua aon ghníomhais nó uachta nó eile, nó mar fhorcoimeád as, nó mar fhiach pearsanta nó mar oibleagáid phearsanta de bhua aon chonartha, nó cibé acu a ghlactar an céanna agus gur iníoctha é go leath-bhliantúil nó i gceann aon tréimhsí is giorra nó is faide ná sin;

(b) an uile lascaine;

(c) brabúis ar urrúis a thugann ús is iníoctha as an ioncam poiblí seachas iad sin a mhuirearaítear faoi Sceideal C;

(d) ús ar aon urrúis a eisíodh nó a meastar a eisíodh de réir bhrí alt 466, faoi údarás an Aire Airgeadais, i gcásanna ina n-íoctar an t-ús sin gan cáin a asbhaint;

(e) ioncam ó urrúis lasmuigh den Stát ach amháin cibé ioncam a mhuirearaítear faoi Sceideal C;

(f) ioncam ó shealúchais lasmuigh den Stát;

Cás IV.—Cáin i leith aon bhrabúis nó gnóchain bhliantúla nach dtagann faoi aon Chás acu sin roimhe seo, agus nach muirearaítear de bhua aon Sceideal eile;

agus is infheidhmithe maidir leis na Cásanna sin faoi seach faoi réim agus de réir forálacha an Achta seo.

(2) Na forálacha atá i bhfo-alt (1) is forálacha iad gan dochar d'aon fhoráil eile den Acht seo a ordaíonn cáin a mhuirearú faoi Chás amháin nó faoi Chás eile de na Cásanna sin, agus muirearófar dá réir sin an cháin a ordaítear a mhuirearú amhlaidh.

54. —(1) San alt seo ciallaíonn “talamh garraí mhargaidh” talamh sa Stát a áitítear mar gharraí altran nó mar gharraí chun an toradh a dhíol (seachas talamh a úsáidtear chun hopaí a fhás), agus forléireofar “garraíodóireacht mhargaidh” dá réir sin.

(2) D'ainneoin aon ní i Sceideal B, nó sna forálacha is infheidhmithe maidir leis, déileálfar le garraíodóireacht mhargaidh mar thrádáil chun críocha uile an Achta seo maidir leis an duine a sheolann é, agus—

(a) déanfar na brabúis nó na gnóchain as a mhuirearú faoi Chás I de Sceideal D, agus

(b) ní dhéanfar cáin ioncaim a mhuirearú faoi Sceideal B i leith áitiú talamh garraí mhargaidh,

ach i gcás talamh áirithe ar talamh garraí mhargaidh é ar feadh coda, agus amháin ar feadh coda, den bhliain mheasúnachta, muirearófar cáin faoi Sceideal B ar an talamh sin don bhliain sin ar an oiread de luach inmheasúnaithe na talún sin a bhfuil an chomhréir chéanna idir é agus an luach sin atá idir an chuid eile den bhliain sin agus bliain.

(3) I gcás inar talamh garraí mhargaidh cuid de mhaoin atá luacháilte mar aonad faoi na hAchtanna Luachála—

(a) déanfar luach bliantúil na talún garraí mhargaidh, chun críocha alt 65, a ríomh trí luacháil inrátaithe na maoine a chionroinnt,

(b) déanfar an luach inmheasúnaithe chun críocha aon mheasúnachta faoi Sceideal B maidir leis an gcuid eile den mhaoin a ríomh trí chionroinnt a dhéanamh ar an méid arbh é luach inmheasúnaithe na maoine é, chun críocha Sceideal B, dá mba nárbh thalamh garraí mhargaidh aon chuid de, agus

(c) aon chionroinnt is gá de réir an fho-ailt seo déanfaidh an cigire é ar feadh a chumais de réir a eolais agus a bhreithiúnais.

(4) Féadfaidh na Coimisinéirí Speisialta nó an Chúirt Chuarda cionroinnt a rinneadh faoi fho-alt (3) a leasú, ar achomharc i gcoinne measúnachta ar fhoras na cionroinnte a éisteacht nó a athéisteacht, ach, ar aon achomharc den sórt sin a éisteacht nó a athéisteacht, beidh deimhniú ón gCoimisinéir Luachála, a thabharfaidh ceachtar páirtí san achomharc, agus a dheimhneoidh, maidir le maoin a bheidh luacháilte mar aonad faoi na hAchtanna Luachála, an méid den luacháil inrátaithe is inchurtha i leith aon choda áirithe den mhaoin, ina chruthú dochloíte maidir leis an méid is inchurtha amhlaidh.

55. —(1) I gcás ina mbeidh aon ús, díbhinní, blianachtaí, nó scaireanna blianachtaí lena mbaineann an t-alt seo nó i gcás ina mbeidh na brabúis a ghabhann le haon ús, díbhinní nó blianachtaí den sórt sin le muirearú faoi na forálacha is infheidhmithe maidir le Sceideal C ach nach mbeidh iarbhír measúnaithe i leith aon bhliana faoin Sceideal sin féadfar cáin ar an ús, ar na díbhinní, ar na scaireanna blianachtaí nó ar na brabúis sin a mhuirearú agus a mheasúnú ar an duine agus beidh siad iníoctha ag an duine a bheidh i dteideal an t-ús, na díbhinní, nó na híocaíochtaí bliantúla eile sin don bhliain sin a fháil faoin gCás iomchuí de Sceideal D.

(2) Baineann an t-alt seo leis an ús, na díbhinní, na blianachtaí agus na scaireanna blianachtaí uile is iníoctha as aon ioncam poiblí de chuid an Stáit nó as aon ioncam poiblí de chuid na Breataine Móire nó de chuid Tuairsceart Éireann nó de chuid na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann.

56. —(1) Beidh feidhm ag forálacha Chaibidil II maidir leis na gnólachtaí is inmhuirir, de bhua alt 53, faoi Chás 1 (b) de Sceideal D, faoi réir forálacha an ailt seo.

(2) Déanfar cáin faoi Chás 1 de Sceideal D a mheasúnú agus a mhuirearú ar an duine nó ar an gcomhlacht daoine a sheolann an gnólacht sin, nó ar na gníomhairí nó na hoifigigh eile ag a mbeidh stiúradh nó bainistí an ghnólachta nó a fhaigheann a bhrabúis.

(3)  (a) An ríomh i leith aon mhianaigh a bheidh á sheoladh ag comhlacht fiontaróirí déanfar é agus luafar é i dteannta a chéile in aon suim amháin ach féadfar aon fhiontaróir a mheasúnú agus a mhuirearú ar leithligh má dhéanann sé dearbhú ag dearbhú a chionúireachta nó a scaire sa ghnólacht chun na críche sin.

(b) Aon fhiontaróir a mheasúnófar agus a mhuirearófar ar leithligh amhlaidh féadfaidh sé fritháireamh in aghaidh a bhrabúis ó ghnólacht nó ó ghnólachtaí acu sin a dhéanamh ar mhéid an chaillteanais a bhain dó in aon ghnólacht eile den sórt a bheidh deimhnithe ag an gcigire.

(c) In aon chás den sórt sin ní dhéanfar ach measúnacht agus muirear amháin ar iarmhéid an tsochair agus an dochair, agus déanfar é sa cheantar measúnachta ina bhfuil an fiontaróir inmhuirir i leith na méide is mó.

(4) Ní lamhálfar aon asbhaint ná fritháireamh (seachas an asbhaint a dheonaítear le halt 67 (2)) nuair a bheidh na brabúis á meas ar chuntas, nó faoi threoir luach bliantúil aon tailte, tionóntán nó oidhreachtán a áitítear agus a úsáidtear i ndáil leis an ngnólacht agus nach bhfuil measúnaithe agus muirearaithe faoi Sceideal A de réir fho-alt (6).

(5) Forléireofar Cuid XXI agus beidh éifeacht aici ionann agus dá mb'inmhuirir faoi Sceideal A aon cháin ioncaim in inmhuirir faoi Sceideal D i leith aon cheann de na gnólachtaí lena mbaineann fo-alt (1).

(6) I gcás ar bith inar dóigh leis na Coimisinéirí Ioncaim gur gá nó gur cuí sin, féadfar an mhaoin in aon cheann de na gnólachtaí a shonraítear in alt 53 mar mhaoin is inmhuirir faoi Chás 1 (b) a mheasúnú agus a mhuirearú faoi Sceideal A in ionad Sceideal D.

Ach amháin mar a dúradh, ní dhéanfar cáin faoi Sceideal A a mhuirearú i leith na maoine in aon ghnólacht den sórt sin.

Caibidil II

Cásanna I agus II

57. —Muirearófar an cháin faoi Chásanna I agus II de Sceideal D gan aon asbhaint eile ach amháin mar a lamháiltear leis an Acht seo.

58. —(1) Faoi réir forálacha an ailt seo agus ailt 59 agus 60, muirearófar cáin faoi Chás I nó Cás II de Sceideal D ar mhéid iomlán brabús nó gnóchan na bliana roimh an bhliain mheasúnachta.

(2) I gcás ina mbeifear tar éis trádáil nó gairm a bhunú agus a thosú sa bhliain mheasúnachta, déanfar ríomh na mbrabús nó na ngnóchan is inmhuirir faoi Chás I nó Cás II de Sceideal D ar mhéid iomlán na mbrabús nó na ngnóchan a éireoidh sa bhliain mheasúnachta nó de réir an mheán-mhéid i cibé tréimhse, nach mó ná bliain, is gá sa chás agus a ordóidh an cigire.

(3) Duine ar bith ar arb inmhuirir cáin ioncaim i leith brabús nó gnóchan aon trádála nó gairme a bunaíodh agus a tosaíodh sa bhliain roimh an mbliain mheasúnachta muirearófar é ar mhéid iomlán brabús nó gnóchan bliana amháin ó am an bhunaithe agus an tosaithe sin, ach beidh sé i dteideal, ar fhógra i scríbhinn a thabhairt don chigire laistigh de dhá mhí dhéag tar éis deireadh na bliana measúnachta, go muirearófar é i leith cánach ioncaim ar mhéid brabús nó gnóchan na bliana measúnachta.

(4) Duine ar bith ar arb inmhuirir cáin ioncaim i leith brabús nó gnóchan aon trádála nó gairme a bunaíodh agus a tosaíodh sa bhliain díreach roimh an mbliain díreach roimh an mbliain mheasúnachta beidh sé i dteideal, ar fhógra i scríbhinn a thabhairt don chigire laistigh de dhá mhí dhéag tar éis deireadh na bliana measúnachta, go laghdófar an mheasúnacht an méid (más ann) a bheidh ag comhshuim na measúnachtaí faoi seach don bhliain mheasúnachta agus don bhliain roimh an mbliain sin de bhreis ar mhéid iomlán brabús nó gnóchan an dá bhliain sin.

(5) (a) Más rud é in aon bhliain mheasúnachta go mbuanscoirfear de thrádáil nó de ghairm ansin d'ainneoin aon ní san Acht seo—

(i) déanfar an duine a mbeidh cáin muirearaithe nó inmhuirir air ina leith sin a mhuirearú in aghaidh na bliana sin ar mhéid brabús nó gnóchan na tréimhse dar tosach an 6ú lá d'Aibreán na bliana sin agus dar críoch dáta an bhuanscortha, faoi réir aon asbhainte nó fritháirimh a mbeidh teideal aige chuige faoi alt 308 nó 309, agus, má muirearaíodh é ar shlí seachas de réir na míre seo, aisíocfar aon cháin a ró-íocadh, nó féadfar measúnacht bhreise a dhéanamh air, de réir mar is gá sa chás;

(ii) más mó brabúis nó gnóchain na bliana dar críoch an 5ú lá d'Aibreán sa bhliain roimh an mbliain mheasúnachta a tharlóidh an buanscor ná an méid a muirearaíodh ar an duine sin in aghaidh na bliana sin roimhe sin, nó a mhuirearófaí air dá mba nár lamháladh aon asbhaint nó fritháireamh mar a dúradh, féadfar measúnacht bhreise a dhéanamh air, ionas go muirearófar é in aghaidh na bliana roimhe sin ar mhéid brabús nó gnóchan na bliana sin dar críoch an 5ú lá d'Aibreán, faoi réir aon asbhainte nó fritháirimh mar a dúradh a mbeidh teideal aige chuige.

(b) I gcás duine d'fháil bháis a thiocfadh, faoin bhfo-alt seo, mura mbeadh go bhfuair sé bás, chun bheith inmhuirir i leith cánach ioncaim in aghaidh aon bhliana áirithe, déanfar an cháin ab inmhuirir amhlaidh a mheasúnú agus a mhuirearú ar a sheiceadóirí nó a riarthóirí, agus is fiach a bheidh inti a bheidh dlite agus iníoctha as a eastát.

(6) Déanfar an tagairt i bhfo-alt (5) do bhuanscor trádála nó gairme a fhorléiriú mar thagairt do bhuanscor de dheasca an duine a bhí ag gabháil don trádáil nó don ghairm d'fháil bháis le linn dó bheith ag gabháil don chéanna agus freisin do bhuanscor le linn beo an duine sin, agus chun críocha fho-alt (5) measfar an bás sin a bheith ina chúis le buanscor agus measfar an buanscor sin do tharlú lá an bháis sin.

59. —(1) Má tharlaíonn tráth ar bith tar éis an 5ú lá d'Aibreán, 1965, i gcás trádála nó gairme a bhí á seoladh díreach roimh an am sin ag pearsa aonair (dá ngairtear an réamhtheachtaí ina dhiaidh seo san fho-alt seo), go dtiocfaidh sí chun bheith á seoladh ag duine aonair eile nó ag comhpháirtíocht daoine (lena n-áirítear comhpháirtíocht inar comhpháirtí an réamhtheachtaí), déanfar an cháin is iníoctha ag an réamhtheachtaí in aghaidh na mblianta measúnachta uile a ríomh ionann agus dá mba rud é gur buanscoireadh an tráth sin den trádáil nó den ghairm.

(2) I gcás pearsa aonair (dá ngairtear an comharba ina dhiaidh seo san fho-alt seo) a theacht, tráth ar bith tar éis an 5ú lá d'Aibreán, 1965, i gcomharbas trádála nó gairme a bhí díreach roimh an am sin á seoladh ag pearsa aonair eile nó ag comhpháirtíocht daoine (lena n-áirítear comhpháirtíocht inar chomhpháirtí an comharba), déanfar an cháin is iníoctha ag an gcomharba in aghaidh na mblianta measúnachta uile a ríomh ionann agus dá mba rud é gur ag an am sin a bhunaigh sé nó a thosaigh sé an trádáil nó an ghairm.

(3) I gcás báis duine a thiocfadh, mura mbeadh gur éag sé, chun bheith, faoi fhoráil an ailt seo, inmhuirir i leith cánach ioncaim in aghaidh aon bhliana áirithe, déanfar an cháin ab inmhuirir amhlaidh a mheasúnú agus a mhuirearú ar a sheiceadóirí nó a riarthóirí, agus is fiach a bheidh inti a bheidh dlite agus iníoctha as a eastát.

60. —(1) Más rud é, i gcás aon trádala nó gairme nó i gcás áitiú a aon talún a áitítear d'aon toisc nó go formhór chun críche feirmeoireachta nó i gcás áitiú aon talamh coille, gur ghnách cuntais a dhéanamh suas:—

(a) mura ndearnadh ach cuntas amháin suas go dtí dáta sa bhliain roimh an mbliain mheasúnachta, agus gur chuntas in aghaidh tréimhse bhliana é sin, measfar gurbh iad brabúis nó gnóchain na bliana dar chríoch an dáta sin brabúis nó gnóchain na bliana roimh an mbliain mheasúnachta;

(b) mura ndearnadh aon chuntas in aghaidh tréimhse bliana suas go dtí dáta sa bhliain roimh an mbliain mheasúnachta, nó má rinneadh níos mó ná aon chuntas amháin suas go dtí dátaí sa bhliain sin, cinnfidh na Coimisinéirí Ioncaim cén tréimhse dhá mhí dhéag a measfar gurb í an bhliain í a mbeidh sé le háireamh gurb iad na brabúis nó na gnóchain ina haghaidh brabúis nó gnóchain na bliana roimh an mbliain mheasúnachta.

(2) I gcás ina mbeidh na Coimisinéirí Ioncaim tar éis cinneadh a dhéanamh faoi fho-alt (1) (b) agus gur dóigh leo gur chóir dá dhroim sin an cháin in aghaidh na bliana measúnachta deiridh roimhe sin i leith na mbrabús nó na ngnóchan ón mbunadh céanna a ríomh ar bhrabúis nó gnóchain thréimhse comhréire, féadfaidh siad orduithe sa chéill sin a thabhairt agus déanfar measúnacht nó measúnacht bhreise nó aisíocaíocht chánach dá réir sin.

(3) Beidh ábhar achomhairc ann i gcoinne aon mheasúnachta nó measúnachta breise nó i leith aon aisíocaíocht chánach faoi fho-alt (2), agus déanfar aon achomharc den sórt sin chun na gCoimisinéirí Speisialta agus breithneoidh siad sin na himthosca agus tabharfaidh siad cibé faoiseamh is dóigh leo a bheith cóir, más aon fhaoiseamh é, agus is cinneadh críochnaitheach dochloíte a bheidh ina gcinneadh, mura gceanglóidh an duine a bheidh measúnaithe go n-athéisfí a achomharc faoi alt 429, nó mura gceanglaítear faoin Acht seo go ndéanfaí cás a shonrú le haghaidh tuairim na hArd-Chúirte.

(4) I gcás duine d'fháil bháis a thiocfadh, faoi fhorálacha an ailt seo, mura mbeadh go bhfuair sé bás, chun bheith inmhuirir i leith cánach ioncaim in aghaidh aon bhliana áirithe, déanfar an cháin ab inmhuirir amhlaidh a mheasúnú agus a mhuirearú ar a sheiceadóirí nó a riarthóirí agus is fiach a bheidh inti a bheidh dlite agus iníoctha as a eastát.

61. —Faoi réir forálacha an Achta seo, nuair a bheidh méid na mbrabús nó na ngnóchan a bheidh le muirearú á ríomh, ní dhéanfar aon suim a asbhaint i leith na nithe seo a leanas:—

(a) aon eisíocaíochtaí nó costas, nach airgead a leagadh amach nó a caitheadh go hiomlán agus go heisiatach chun críocha na trádála nó na gairme;

(b) aon eisíocaíochtaí nó costas chothabhála de chuid na bpáirtithe nó a dteaghlach nó a mbunachas nó aon suimeanna a caitheadh chun aon críocha tís nó críocha príobháideacha eile ar leithligh ó chríocha na trádála nó na gairme sin;

(c) cíos nó luach bliantúil aon tí chónaithe nó oifigí tís nó aon choda den chéanna, ach amháin an chuid sin den chéanna a úsáidtear chun críocha na trádála nó na gairme:

Ar choinníoll, i gcás aon chuid den sórt sin a bheith a húsáid amhlaidh, gur suim de mhéid a chinnfidh an cigire a asbhainfear amhlaidh agus mura dóigh leis an gcigire, ag féachaint do na himthosca uile, gur chóir suim éigin is mó ná sin a asbhaint, de mhéid nach mó ná dhá thrian den luach bhliantúil nó den chíos bliantúil a íoctar bona fide ar an teach cónaithe nó na hoifigí sin;

(d) aon suim a caitheadh ar dheisiú áitreabh nó a áitítear nó i leith soláthar, deisiúchán, nó athrú aon uirlisí, áiseanna, nó earraí a úsáidtear chun críocha na trádála nó na gairme, seachas an tsuim a caitheadh iarbhír chun na gcríocha sin;

(e) aon chaillteanas nach mbaineann leis an trádáil nó an ghairm nó nach n-éiríonn aisti;

(f) aon chaipiteal a astarraingíodh as an trádáil nó as an ngairm sin, nó aon suim a úsáideadh nó a beartaíodh a úsáid sa trádáil nó sa ghairm sin;

(g) aon chaipiteal a úsáideadh ag feabhsú áitreabh a áitítear chun críocha na trádála nó na gairme;

(h) aon ús a bheadh déanta dá mba rud é gur cuireadh aon suimeanna den sórt a dúradh ag saothrú úis;

(i) aon fhiacha, ach amháin drochfhiacha ar cruthaíodh chun sástacht an chigire gur drochfhiacha iad agus fiacha amhrasacha a mhéid a mheastar faoi seach gur droch fhiacha iad sin. I gcás féimheacht nó dócmhainneacht féichiúnaí, measfar gurb é luach aon fhéich an méid a bhféadfaí bheith ag súil leis go réasúnach a gheofaí ar aon fhiach den sórt sin;

(j) aon mheán-chaillteanas thar méid iarbhír an chaillteanais tar éis coigeartaithe;

(k) aon suim is inghnóthaithe faoi árachas nó faoi chonradh slánaíochta;

(l) aon ús bliantúil, nó aon bhlianacht, nó aon íocaíocht bhliantúil eile is iníoctha as na brabúis nó na gnóchain;

(m) aon ríchíos nó suim eile a íocadh i leith úsáid paitinne.

62. —(1) Nuair a bheidh brabúis nó gnóchain trádála a buanscoireadh á ríomh, déanfar aon stoc trádála a bhain leis an trádáil tráth a scortha a luacháil de réir na bhforálacha seo a leanas:

(a) i gcás aon stoic thrádála den sórt sin—

(i) a dhíolfar le duine ag a bhfuil trádála á seoladh nó a bheartaíonn trádáil a sheoladh sa Stát, nó a aistreofar chun an duine sin ar chomaoin luachmhar, agus

(ii) a bhféadfaidh an duine sin an costas ina leith a bhain dó ar an díol nó ar an aistriú sin a asbhaint mar chaiteachas agus brabúis nó gnóchain na trádála sin a bhí á seoladh aige nó a bheartaigh sé a sheoladh á ríomh chun críche ar bith den Acht seo,

measfar gurb é luach an stoic thrádála sin an praghas a íocadh air ar an díol sin nó luach na comaoine a tugadh ina leith ar an aistriú sin, cibé acu é;

(b) i gcás aon stoic thrádála eile den sórt sin, measfar gurb é a luach an méid a gheofaí air dá mba rud é gur díoladh é ar an margadh oscailte tráth an trádáil a scor.

(2) San alt seo—

ciallaíonn “stoc trádála” maoin d'aon chineál, réadach nó pearsanta, agus is—

(a) maoin de shórt a dhíoltar i ngnáthchúrsa na trádála a n-úsáidtear an abairt maidir léi nó a dhíolfaí amhlaidh dá mbeadh sí aibí nó dá mbeadh a monarú, a hullmhú nó a déanamh críochnaithe, nó

(b) ábhair de chineál a úsáidtear i monarú, ullmhú, nó déanamh maoine de shórt a dhíoltar i ngnáthchúrsa na trádála sin,

déanfar tagairtí do scor de thrádáil a fhorléiriú mar thagairtí nach dtagraíonn d'aon chás nó nach bhfolaíonn aon chás ina raibh trádáil den sórt sin á seoladh ag pearsa aonair agus ar scoireadh di de dheasca a bháis (cibé acu a lean nó nár lean duine eile den trádáil sin tar éis a bháis) ach forléireofar iad mar thagairtí a thagraíonn do gach cás eile, agus a fholaíonn gach cás eile, inar scoireadh de thrádáil nó a n-áirítear, de bhua aon cheann d'fhorálacha an Achta seo, gur scoireadh di chun críocha cánach a ríomh.

63. —I gcás scéim aoisliúntais a bheith bunaithe i ndáil le trádáil nó gnóthas nó scéim aoisliúntais a bheith bunaithe amhlaidh a athrú agus go ndéanfaidh an duine a bheidh ag seoladh na trádála nó an ghnóthais íocaíocht i leith costas (ar a n-áirítear íocaíocht i leith táillí gairmiúla ach gan áireamh a dhéanamh ar íocaíocht ar mhodh ranníoca i leith costas soláthair na sochar is iníoctha faoin scéim) i ndáil leis an mbunú nó leis an athrú sin, ansin, más amhlaidh don scéim nó, de réir mar a bheidh, don scéim athraithe—

(a) go n-oibrítear í trí chiste a bheidh ceadaithe, go hiomlán nó go páirteach, ag na Coimisinéirí Ioncaim chun críocha alt 222,

(b) go mbeidh sí ceadaithe, go hiomlán nó go páirteach, ag na Coimisinéirí Ioncaim faoi alt 229,

(c) gur scéim eiscthe í de réir bhrí alt 228 (2),

ceadófar méid na híocaíochta a asbhaint agus ríomh á dhéanamh, chun críocha measúnachta cánach ioncaim, ar bhrabúis nó gnóchain na trádála nó an ghnóthais mar chostas a tabhaíodh le linn íocaíocht a dhéanamh:

Ar choinníoll, i gcás lena mbaineann mír (a) nó mír (b), nach mbeidh ach cuid den chiste nó den scéim iomchuí ceadaithe mar a luaitear ansin, nach mbainfidh an asbhaint ach amháin leis an oiread sin den íocaíocht agus is inchurtha i leith na coda sin.

64. —(1) I gcás ina mbeidh aon chuideachta tar éis cáin bhrabús corparáide a íoc in aghaidh aon tréimhse cuntasaíochta dar críoch an 1ú lá d'Aibreán, 1966, nó dáta dá éis, ansin, nuair a bheifear ag ríomh brabús nó gnóchan na cuideachta chun críocha cánach ioncaim lamhálfar an méid a bheidh íoctha amhlaidh a asbhaint mar chostas a tabhaíodh sa tréimhse chuntasaíochta sin:

Ar choinníoll nach ndéanfar neamhshuim chun críocha an fho-ailt seo de cibé méid den cháin bhrabús corparáide a íocadh in aghaidh aon tréimhse cuntasaíochta den sórt sin a thosaigh roimh an 1ú lá d'Aibreán, 1966, is inchurtha i leith brabús a cionroinneadh faoi alt 21 (2) den Acht Airgeadais, 1966 , i leith na coda den tréimhse chuntasaíochta roimh an lá sin.

(2) I gcás ina mbeidh aon chuideachta tar éis aon mhéid a fháil d'aisíocaíocht a d'íoc sí roimhe sin ar mhodh cháin bhrabús corparáide, áireofar an méid a aisíocadh mar bhrabús in aghaidh na bliana a fuarthas an aisíocaíocht, ach ní bheidh feidhm ag an bhfo-alt seo ach amháin i gcás inar lamháladh méid a asbhaint mar chaiteachas agus brabúis nó gnóchain á ríomh chun críocha cánach ioncaim.

(3) Más rud é in aon bhliain mheasúnachta go dtiocfaidh na brabúis nó na gnóchain óna bhféadfar asbhaint a dhéanamh faoin alt seo faoi ríomh, ach mar gheall ar an am a fionnadh méid na cánach brabús corparáide nárbh fhéidir éifeacht a thabhairt don asbhaint nuair a bhí an cháin ioncaim á measúnú, déanfar an méid a laghdófaí an cháin sin dá dtabharfaí éifeacht don asbhaint a asbhaint as an méid is iníoctha i leith cáin bhrabús corparáide nó, mura mbeidh aon cháin bhrabús corparáide ann, aisíocfar leis an gcuideachta é.

65. —(1) Déanfar cáin a ríomh d'eisiamh luach bliantúil maoine a áitítear chun críche na trádála nó na gairme agus a ndéantar measúnú agus muirearú ar leithligh uirthi faoi Sceideal A.

(2) I gcás inar lasmuigh den Stát atá aon tailte, tionóntáin, oidhreachtáin nó áitreabh eile de thuairisc ar bith a úsáidtear chun críche aon trádála nó gairme, ní dhéanfar aon asbhaint nó fritháireamh a lamháil ar shlí ar bith ar chuntas nó i leith luach bliantúil an áitribh sin nuair a bheidh méid na mbrabús nó na ngnóchan bliantúla a d'éirigh nó a d'fhaibhrigh ón trádáil nó ón ngairm sin á meas.

(3) Más rud é, nuair a bheidh méid na mbrabús nó na ngnóchan a d'éirigh nó a d'faibhrigh ó aon trádáil nó gairm agus is inmhuirir i leith cánach faoin Sceideal seo á meas, go n-asbhainfear aon suim ar chuntas luach bliantúil na dtailte, na dtionóntán agus na n-oidhreachtán a úsáidtear chun críche na trádála nó na gairme sin, ní bheidh an tsuim a asbhainfear amhlaidh níos mó ná méid na measúnachta ar na tailte, na tionóntáin agus na hoidhreachtáin chun críche cánach faoi Sceideal A arna laghdú chun críche cruinnithe.

(4) (a) Ní bheidh feidhm ag fo-alt (3) i gcás foirgnimh nó déanmhais thionscail de réir bhrí alt 255 nach foirgneamh nó déanmhas lena mbaineann alt 264.

(b) Más rud é, i gcás áitreabh atá luacháilte faoi na hAchtanna Luachála mar aonad, gur foirgneamh nó déanmhas lena mbaineann alt 264 cuid de agus nach ea cuid, tiocfar ar luach bliantúil gach coda trí luacháil inrátaithe an áitribh a chionroinnt, agus bainfidh alt 54 (3) (c) agus alt 54 (4) le haon chionroinnt den sórt sin mar a bhaineann siad le cionroinnt a cheanglaítear le halt 54 (3).

66. —(1) San alt seo—

ciallaíonn “bonn-tréimhse”, maidir le bliain mheasúnachta, an tréimhse arb ar a brabúis nó a gnóchain a ríomhfar cáin ioncaim don bhliain sin go críochnaitheach faoi Chás I de Sceideal D i leith na trádála a bheidh i gceist nó, i gcás arb iad brabúis nó gnóchain aon tréimhse eile a bheidh le glacadh, de bhua an Achta seo, mar bhrabúis nó gnóchain na tréimhse sin, an tréimhse eile sin;

ciallaíonn “cuideachta” aon chomhlacht corpraithe;

tá le “gearr-léas” an bhrí chéanna atá leis i gCaibidil VI de Chuid IV;

ciallaíonn “trádáil” trádáil de réir bhrí Chás I de Sceideal D;

ciallaíonn “aonad luachála” aon tailte, tionóntáin nó oidhreachtáin atá luacháilte faoi na hAchtanna Luachála.

(2) (a) Faoi réir mar a fhoráiltear anseo ina dhiaidh seo, baineann an t-alt seo le haon aonad luachála a bhfuil cáin inmheasúnaithe ar chuideachta ina leith faoi Sceideal A agus is aonad luachála nach dteipeann ar aon chuid de, tráth ar bith i rith na bliana measúnachta, ceann nó an ceann eile de na coinníollacha seo a leanas a chomhlíonadh, is é sin le rá:

(i) go bhfuil sé áitithe go huile ag an gcuideachta is inmheasúnaithe mar a dúradh chun críocha trádála, nó

(ii) go bhfuil sé, i dteannta nó d'éagmais áitribh eile faoi réir gearr-léas a dheonaigh cuideachta agus nach léas den chineál dá dtagraítear in alt 86.

(b) Ní bhaineann an t-alt seo le haonad luachála—

(i) a bhfuil a iomlán nó cuid de á áitiú chun críocha trádála arb é atá inti ar fad nó go páirteach oibríochtaí trádála díolmhaithe de réir bhrí Chaibidil I de Chuid XXV, nó

(ii) a bhfuil aon ús iníoctha ina leith faoi ghearr-léas ag an gcuideachta is inmheasúnaithe faoi Sceideal A ina leith.

(c) Chun críocha fhomhír (a) (ii) cinnfear ré léasa mar a chinnfí é chun críocha alt 81 (4).

(3) D'ainneoin aon ní san Acht seo, ní gá aon mheasúnacht faoi Sceideal A a dhéanamh d'aon bhliain mheasúnachta i leith aonaid luachála lena mbaineann an t-alt seo; agus más rud é, i gcás aon bhliana measúnachta, nach ndéanfar measúnacht faoi Sceideal A, ní dhéanfar, ach amháin mar a fhoráiltear anseo ina dhiaidh seo, luach bliantúil an aonaid luachála a chur i gcuntas chun aon críche den Acht seo maidir leis an gcuideachta is inmheasúnaithe ina leith faoi Sceideal A.

(4) I gcás—

(a) an t-iomlán nó cuid d'aonad luachála lena mbaineann an t-alt seo (dá ngairtear an t-aonad anseo feasta san fho-alt seo) a bheith áitithe tráth ar bith i rith bliana measúnachta (dá ngairtear an bhliain iomchuí anseo feasta san fho-alt seo) chun críocha trádála a sheolann an chuideachta a bheidh i gceist, agus

(b) nach ndéanfar measúnacht faoi Sceideal A don bhliain iomchuí i leith an aonaid,

bainfidh na forálacha seo a leanas le méid brabús agus gnóchan na trádála a ríomh chun críocha measúnachta don bhonn-tréimhse don bhliain iomchuí, ach ní bhainfidh le caillteanas a fulaingíodh i gcúrsaí trádála sa tréimhse sin a ríomh chun críocha faoisimh:

(i) ríomhfar ar dtús brabúis nó gnóchain na bonntréimhse ionann agus dá mbeifí tar éis measúnacht faoi Sceideal A i leith an aonaid a dhéanamh do gach bliain mheasúnachta a tháinig go hiomlán nó go páirteach laistigh den bhonn-tréimhse nach ndearnadh measúnacht den sórt sin di;

(ii) déanfar an méid a bheidh ríofa de réir mhír (i) den fho-alt seo a choigeartú ar dtús ionann agus dá mbeadh, i dteannta na bhfáltas trádála a cuireadh i gcuntas nuair a bhíothas á chinneadh, méid fáltas trádála faighte ag an gCuideachta sa bhonn-tréimhse ar cóimhéid leis an tsuim a shonraítear sa chéad mhír eile ina dhiaidh seo agus, chun críocha uile an Achta seo, measfar gurb é an méid a ríomhadh de réir na míre sin (i) arna choigeartú amhlaidh méid brabús nó gnóchan na bonn-tréimhse;

(iii) an tsuim dá dtagraítear i mír (ii) den fho-alt seo is suim í is comhionann le méid na measúnachta faoi Sceideal A a d'fhéadfaí a dhéanamh i leith an aonaid don bhliain iomchuí nó, i gcás ina mbeadh feidhm ag alt 23, is le glanmhéid, arna laghdú chun críocha bailiúcháin, na measúnachta a d'fhéadfaí a dhéanamh mar a dúradh, ar choinníoll go ndéanfar, i gcás gan iomlán an aonaid a bheith áitithe chun críocha na trádála ar feadh na bliana iomchuí, an tsuim atá luaite anseo roimhe seo a laghdú go cuí.

(5) (a) I gcás—

(i) ina mbeadh an mheasúnacht faoi Sceideal A d'aon bhliain mheasúnachta (dá ngairtear an bhliain iomchuí anseo feasta san fho-alt seo) i leith aonaid luachála lena mbaineann an t-alt seo (dá ngairtear an t-aonad anseo feasta san fho-alt seo) le laghdú, dá ndéanfaí í, chun críocha bailiúcháin, faoi alt 23,

(ii) nach ndéanfar measúnacht faoi Sceideal A don bhliain sin i leith an aonaid,

(iii) tréimhse (dá ngairtear an tréimhse neamheasúnaithe anseo feasta san fho-alt seo) arb í an bhliain sin uile nó cuid di í a bheith laistigh de thréimhse (dá ngairtear an tréimhse chuntasaíochta anseo feasta san fho-alt seo) a mbeidh cuntais na cuideachta a bheidh i gceist déanta amach ina haghaidh, agus

(iv) iomlán an aonaid nó cuid de a bheith áitithe tráth ar bith i rith na tréimhse neamheasúnaithe chun críocha trádála a sheolann an chuideachta,

ansin, nuair a bheidh méid caillteanais a fulaingíodh sa trádáil sa tréimhse chuntasaíochta á ríomh, lamhálfar cibé asbhaint, más aon asbhaint í, a údaraítear le mír (b).

(b)   (i) I gcás an tréimhse neamheasúnaithe do chomhthitim leis an mbliain iomchuí agus go raibh iomlán an aonaid áitithe ar feadh na tréimhse sin chun críocha na trádála, beidh an asbhaint faoi mhír (a) comhionann leis an méid, más aon mhéid é, a bheidh glanmhéid na measúnachta faoi Sceideal A a d'fhéadfaí a dhéanamh don bhliain iomchuí i leith an aonaid faoi bhun na suime a bheadh, dá ndéanfaí an mheasúnacht sin, le hasbhaint, faoi alt 65, i leith na tréimhse neamheasúnaithe ar scór luach bhliantúil an aonaid.

(ii) In aon chás eile, is é a bheidh san asbhaint faoi mhír (a) den fho-alt seo an chomhréir den asbhaint ab inlamháilte faoi, dá mbeadh feidhm ag fomhír (i) den mhír seo, is comhionann leis an gcomhréir a bheadh idir an tsuim a bheadh le hasbhaint, faoi alt 65, i gcúinsí an cháis, dá ndéanfaí measúnacht faoi Sceideal A i leith an aonaid don bhliain iomchuí, in aghaidh na tréimhse neamheasúnaithe mar gheall ar luach bliantúil an aonaid agus an tsuim a bheadh le hasbhaint faoin alt sin dá mbeadh na cúinsí mar a dúradh san fhomhír sin (i).

(6) Má tharlaíonn, de dhroim oibriú na bhforálacha roimhe seo den alt seo, go mbeidh méid brabús nó gnóchan trádála arb inmhuirir cáin ar chuideachta ina leith faoi Chás I de Sceideal D níos mó in aon bhliain mheasúnachta ná bheadh mura mbeadh sin, ní chuirfear san áireamh ach an oiread sin de na brabúis nó de na gnóchain arb inmhuirir an chuideachta ina leith amhlaidh nach dtéann thar an méid ar arbh inmhuirir í amhlaidh dá mba nár achtaíodh an t-alt seo agus ní chuirfear san áireamh ach an oiread sin den cháin is iníoctha ag an gcuideachta agus is inchurtha i leith na coda sin de na brabúis nó de na gnóchain nuair a bheifear ag cinneadh méid aon fhaoisimh a mbeidh teideal chuige ag an gcuideachta in aghaidh na bliana measúnachta faoi alt 220 nó faoi Chaibidil II, III nó IV de Chuid XXV.

(7) Más rud é, de réir an ailt seo, nach ndéanfar measúnacht faoi Sceideal A i leith aon aonaid luachála ní fhágfaidh sé sin nach n-áireofar mar bhuntáiste de chuid oifige nó fostaíochta suim a áireofaí amhlaidh, mura mbeadh sin, de réir Chaibidil III de Chuid IV.

(8) (a) Féadfaidh cuideachta, trí fhógra i scríbhinn a sheachadfar don chigire laistigh den am a theorannaítear le mír (b), a roghnú nach mbeidh feidhm ag an alt seo maidir léi agus, i gcás ina mbeidh cuideachta tar éis roghnú amhlaidh, ní bheidh aon aonad luachála a mbeidh an chuideachta inmheasúnaithe ina leith faoi Sceideal A ina aonad luachála lena mbaineann an t-alt seo.

(b) Seachadfar fógra faoi mhír (a)—

(i) i gcás cuideachta a bhí ann ar dháta thosach feidhme an Achta seo (seachas cuideachta a corpraíodh ar dháta níos mó ná sé mhí roimh an dáta tosach feidhme sin) laistigh de shé mhí ó dháta an chuideachta a chorprú,

(ii) i gcás cuideachta nach raibh ann ar dháta thosach feidhme an Achta seo, laistigh de shé mhí ó dháta an chuideachta a chorprú.

(c) Féadfaidh cuideachta tráth ar bith fógra a bheidh tugtha aici faoi mhír (a) nó faoi alt 10 (8) den Acht Airgeadais, 1964 , a tharraingt siar agus air sin scoirfidh an fógra d'éifeacht a bheith aige amhail ó thosach na chéad bhliana measúnachta eile.

67. —(1) San alt seo ciallaíonn “áitreabh” foirgneamh nó déanamh tionscail de réir bhrí alt 255 nach foirgneamh nó déanmhas lena mbaineann alt 264.

(2) Nuair a bheifear ag meas méid na mbrabús nó na ngnóchan bliantúla a éireoidh nó a fhaibhreoidh ó aon trádála ar inmhuirir cáin ar a brabúis faoi Chás I de Sceideal D lamhálfar, d'ainneoin aon ní in alt 65, go n-asbhainfear, mar chaiteachais a tabhaíodh aon bhliain áirithe, i leith aon áitribh de chuid an duine ag a mbeidh an trádáil sin ar siúl agus a bheidh áitithe aige chun críocha na trádála sin, agus a bheidh lasmuigh den Stát, asbhaint ar cóimhéid leis an tríú cuid de luach bliantúil an áitribh sin.

(3) Nuair a bheidh meas á dhéanamh ar na brabúis in aghaidh aon bhliana áirithe i gcás aon cheann de na gnólachtaí a ndéantar, de bhua alt 53, iad a mhuirearú faoi Chás 1 (b) de Sceideal D, lamhálfar go n-asbhainfear, mar chostais a tabhaíodh aon bhliain áirithe, i leith aon áitribh leis an duine ag a raibh an gnólacht á sheoladh agus a bhí áitithe aige chun críocha an ghnólachta sin, asbhaint ar cóimhéid leis an tríú cuid de luach bliantúil an áitribh sin.

(4) Déanfar luach bliantúil chun críocha an ailt seo a mheas de réir na bprionsabal a rialaíonn meas an luacha bliantúil chun críocha Sceideal A.

68. —(1) Gach ráiteas ar bhrabúis a bheidh le muirearú faoi Sceideal D a dhéanfaidh duine ar bith—

(i) ar a chuntas féin; nó

(ii) ar chuntas duine éigin eile a mbeidh sé inmhuirir ina leith, nó is inmhuirir ina ainm,

beidh ann gach bunadh ioncaim is inmhuirir amhlaidh.

(2) I gcás ina ndéanfaidh duine ráiteas ar bhrabúis a sheachadadh mar a dúradh thar ceann duine éigin eile, nó thar ceann comhlacht daoine, seachadfar an ráiteas sa cheantar measúnachta ina mbeadh an duine a sheachadfaidh an ráiteas nó an chomhlacht daoine faoi seach inmheasúnaithe agus inmhuirir dá mba thar a cheann nó a gceann féin a ghníomhaigh sé.

Caibidil III

Trádála agus Gairmeacha a Sheoltar i gComhpháirtíocht

69. —(1) Sa Chaibidil seo den Acht seo—

ciallaíonn “íocaíocht bhliantúil” aon íocaíocht as a bhfuil, ar leithligh ó aon neamhdhóthanacht brabús nó gnóchan de chuid an duine a dhéanfaidh í, aon cháin inbhainte faoi alt 433;

ciallaíonn “muirear cothromaíochta” muirear cothromaíochta faoi Chuid XVI;

ciallaíonn “bonn-tréimhse”, maidir le bliain mheasúnachta, an tréimhse arb ar a brabúis nó a gnóchain a bheidh cáin ioncaim na bliana sin le ríomh go críochnaitheach faoi Chás I de Sceideal D i leith na trádála a bheidh i gceist nó, i gcás ina mbeidh sé le meas, de bhua an Achta seo, gurb iad brabúis nó gnóchain aon tréimhse eile brabúis nó gnóchain na tréimhse sin, an tréimhse eile sin;

ciallaíonn “trádáil chomhpháirtíochta” aon trádáil atá á seoladh le tabhairt nuair a bheidh brabúis nó gnóchain á ríomh, faoi alt 241 nó faoi Chuid XIV, XV, XVI nó XVII;

ciallaíonn “trádála chomhpháirtíochta” aon trádáil atá á seoladh ag beirt daoine nó níos mó i gcomhpháirtíocht;

ciallaíonn “comhpháirtí tosaíochta” maidir le comhpháirtíocht an comhpháirtí a chónaíonn sa Stát agus—

(a) a chéadainmnítear sa chomhaontú comhpháirtíochta, nó

(b) mura bhfuil aon chomhaontú ann, a ainmnítear go haonrach nó le tosaíocht ar na comhpháirtithe eile i ngnáthainm an ghnólachta, nó

(c) arb é an comhpháirtí gníomhach tosaíochta é, mura comhpháirtí gníomhach an comhpháirtí a ainmnítear le tosaíocht,

agus déanfar, i gcás nach sa Stát a chónaíonn aon chomhpháirtí, aon tagairt do chomhpháirtí tosaíochta a fhorléiriú mar thagairt don ghníomhaire, don bhainisteoir, nó don fhactóir de chuid an ghnólachta a chónaíonn sa Stát;

ciallaíonn “tréimhse iomchuí”, maidir le trádáil chomhpháirtíochta, tréimhse chomhleanúnach ar tar éis an 5ú lá d'Aibreán, 1965, di go huile nó do chuid di—

(a) dar tosach tráth nach raibh an trádáil á seoladh díreach roimhe ag beirt daoine nó níos mó i gcomhpháirtíocht nó nach raibh aon duine de na daoine a bhí ag seoladh na trádála i gcomhpháirtíocht an uair sin ar dhuine de na daoine a bhí díreach roimhe sin ag seoladh na trádála i gcomhpháirtíocht, agus

(b) ag leanúint an fad (ach ní níos faide ná an fad) nach bhfuil tráth ann nach raibh an trádála á seoladh díreach ina dhiaidh ag beirt daoine nó níos mó i gcomhpháirtíocht nó nach bhfuil aon duine de na daoine a bhí ag seoladh na trádála i gcomhpháirtíocht an uair sin ar dhuine de na daoine atá díreach ina dhiaidh ag seoladh na trádála i gcomhpháirtíocht,

faoi réir an choinníll go measfar, i gcás aon tréimhse den sórt sin a thosódh, ar leithligh ón gcoinníoll seo, roimh an 6ú lá d'Aibreán, 1965, “an tréimhse iomchuí” do thosú an tráth, nó an tráth deiridh de dhá thráth nó níos mó, a raibh, ar athrú a theacht sa chomhpháirtíocht daoine a bhí ag gabháil don trádáil an uair sin, na daoine a bhí ag gabháil di amhlaidh díreach i ndiaidh an trátha le háireamh, faoi na hAchtanna Cánach Ioncaim, mar dhaoine a thionscain nó a thúsaigh an trádáil an tráth sin.

(2) Maidir le cás trádáil chomhpháirtíochta a bheith á seoladh ó am go ham i gcaitheamh tréimhse iomchuí ag dhá chomhpháirtíocht éagsúla daoine nó níos mó, déanfar aon tagairt sa Chuid seo don chomhpháirtíocht a fhorléiriú, mura n-éilíonn an comhthéacs a mhalairt, mar thagairt a fholaíonn tagairt d'aon chomhpháirtíocht daoine ag a raibh an trádáil á seoladh ó thosach na tréimhse iomchuí agus fórléireofar dá réir sin aon tagairt do chomhpháirtí.

(3) Beidh feidhm maidir le gairmeacha ag forálacha na Caibidle seo, le haon mhodhnuithe is gá, mar atá feidhm acu maidir le trádála.

70. —(1) Déanfaidh comhpháirtí tosaíochta aon chomhpháirtíochta, nuair a chuirfidh cigire, trí fhógra a thabharfar dó maidir le haon bhliain mheasúnachta, de cheangal air sin a dhéanamh, déanfaidh sé, laistigh den am a theorainneofar leis an bhfógra, tuairisceán san fhoirm fhorordaithe a ullmhú agus a sheachadadh don chigire ina dtuairisceoidh sé—

(a) bunaidh uile ioncaim na comhpháirtíochta don bhliain mheasúnachta (dá ngairtear an bhliain roimhe sin san alt seo) díreach roimh an mbliain mheasúnachta ar maidir léi a thabharfar an fógra;

(b) an méid ioncaim ó gach bunadh don bhliain roimhe sin arna ríomh de réir fho-alt (2) den alt seo;

(c) cibé sonraí breise chun críocha cánach ioncaim (lena n-áirítear forcháin) don bhliain roimhe sin nó don bhliain mheasúnachta mar a cheanglóidh an fógra nó mar a iarrfaidh an fhoirm fhorordaithe.

(2) Déanfar an méid ioncaim ó aon bhunadh nach foláir a chur in aon tuairisceán faoin alt seo a ríomh de réir forálacha an Achta seo ach amháin gur trí thagairt don bhliain roimhe sin a dhéanfar an ríomh i ngach cás:

Ar choinníoll—

(a) go ndéanfar, i gcás ús den sórt dá dtagraítear in alt 344, an ríomh ar neamhshuim leis an alt sin;

(b) más rud é, i gcás trádála, go mbeidh cuntas déanta suas go dtí dáta sa bhliain roimhe sin nó go mbeidh níos mó ná cuntas amháin déanta suas go dtí dátaí sa bhliain sin, go ndéanfar an ríomh trí thagairt don tréimhse nó do na tréimhsí go léir, má bhíonn níos mó ná tréimhse amháin ann, dá mbeidh cuntais déanta suas mar a dúradh.

(3) Má sheachadann duine tuairisceán i bhfoirm fhorordaithe d'aon chigire, measfar gur ceanglaíodh air le fógra faoin alt seo an tuairisceán sin a ullmhú agus a sheachadadh.

(4) In imeachtaí chun pionós a ghnóthú a tabhaíodh faoi alt 500 nó 501 maidir le tuairisceán dá dtagraítear sna forálacha roimhe seo den alt seo—

(a) beidh deimhniú a bheidh sínithe ag cigire á dheimhniú go bhfuil sé tar éis a thaifid iomchuí a scrúdú agus gur dealraitheach uathu gur tugadh go cuí fógra a luafar don chosantóir lá a luafar ina fhianaise, go dtí go gcruthófar a mhalairt, go bhfuair an duine sin an fógra sin sa ghnáth-chúrsa,

(b) beidh deimhniú a bheidh sínithe ag cigire á dheimhniú go bhfuil sé tar éis a thaifid iomchuí a scrúdú agus gur dealraitheach uathu nach bhfuarthas tuarisceán a luafar ón gcosantóir i rith tréimhse a luafar ina fhianaise, go dtí go gcruthófar a mhalairt, nár sheachaid an cosantóir an tuairisceán sin i rith na tréimhse sin.

(c) féadfar deimhniú ag deimhniú mar a fhoráiltear chuige sin i mír (a) nó i mír (b) den fho-alt seo agus ag airbheartú é a bheith sínithe ag cigire a thairiscint i bhfianaise gan chruthúnas agus measfar é a bheith sínithe ag an gcigire sin go dtí go gcruthófar a mhalairt.

(5) San alt seo ciallaíonn rud a bheith “forordaithe” é a bheith forordaithe ag na Coimisinéirí Ioncaim.

71. —(1) I gcás trádáil chomhpháirtíochta, beidh éifeacht faoi réir forálacha na Caibidle seo ag an Acht seo maidir le haon chomhpháirtí sa chomhpháirtíocht amhail is gurb amhlaidh a bhí in aon tréimhse iomchuí—

(a) gurbh ionann aon bhrabúis nó gnóchain a tháinig chuige ón trádáil agus aon chaillteanas a tharla dó inti agus brabúis nó gnóchain ó thrádáil nó a tharla i dtrádáil (dá ngairtear trádáil leithleach anseo ina dhiaidh seo sa Chaibidil seo) a bhí á seoladh aige féin go haonarach agus ba thrádáil—

(i) a tionscnaíodh ní a túsaíodh i dtosach na tréimhse iomchuí, nó más tráth éigin sa tréimhse iomchuí seachas ina tosach a thosaigh sé ar bheith ag gabháil don trádáil chomhpháirtíochta a sheoladh, an tráth a thosaigh sé amhlaidh, agus

(ii) nuair a scoirfidh sé de bheith ag gabháil don trádáil chomhpháirtíochta a sheoladh, i rith na tréimhse iomchuí nó i ndeireadh na tréimhse iomchuí, ar buanscoireadh di nuair a scoir sé amhlaidh, agus

(b) gur íoc sé an chuid a dhligh sé a íoc d'aon íocaíocht bhliantúil ón gcomhpháirtíocht,

(2)  (a) Chun críocha fho-alt (1), measfar gurb é méid na mbrabús nó na ngnóchan a tháinig chun aon chomhpháirtí áirithe óna thrádáil leithleach, nó an méid caillteanais a tharla dó inti, d'aon bhliain nó tréimhse sa tréimhse iomchuí an méid sin de mhéid iomlán brabús nó gnóchan thrádáil na comhpháirtíochta nó, de réir mar a bheidh, de mhéid iomlán an chaillteanais a tharla i dtrádáil na comhpháirtíochta a thiocfadh mar a chion chuige ar chionroinnt a dhéanamh ar an gcéanna de réir téarmaí chomhaontú na comhpháirtíochta maidir le roinnt brabús agus caillteanas.

(b) I gcás inarb éard í an bhliain nó an tréimhse (dá ngairtear tréimhse an ríomha anseo ina dhiaidh seo sa mhír seo) dá mbeidh na brabúis nó na gnóchain ó thrádáil leithleach chomhpháirtí nó an caillteanas a tharla inti le déanamh suas faoin bhfo-alt seo, bliain nó tréimhse nó cuid de bhliain nó tréimhse dá mbeidh cuntas ar thrádáil na compháirtíochta déanta suas, beidh feidhm ag ailt 60 agus 107 maidir leis an gcomhpháirtí ionann is dá mbeadh cuntas ar a thrádáil leithleach déanta suas don tréimhse ríomha.

(c) Más rud é, i gcás trádáil leithleach chomhpháirtí, gur roimh an 6ú lá d'Aibreán, 1965, a thosaíonn an bhonntréimhse d'aon bhliain mheasúnachta, déanfar brabúis nó gnóchain na bonn-tréimhse sin a ríomh de réir na bhforálacha sin roimhe seo den fho-alt seo d'ainneoin nach raibh na forálacha sin i bhfeidhm sa tréimhse sin nó i gcuid éigin di.

(3) Chun críocha fho-alt (2), déanfaidh an cigire, faoi réir alt 73, méid iomlán brabús nó gnóchan thrádáil na comhpháirtíochta d'aon bhliain nó tréimhse, nó méid iomlán an chailteanais a tharla sa trádáil sin in aon bhliain nó tréimhse, a chinneadh agus déanfar aon chinneadh den sórt sin mar bheadh sé le déanamh—

(a) dá ndéanfaí an trádáil a thionscnamh nó a thúsú i dtosach na tréimhse iomchuí, agus

(b) i gcás deireadh a bheith leis an tréimhse iomchuí, dá ndéanfaí an trádáil a bhuanscor i ndeireadh na tréimhse sin, agus

(c) dá mba é an duine céanna a bhí ag seoladh na trádála ar feadh an ama go léir sa tréimhse iomchuí agus gurb é an duine sin a rinne nó gur leis a rinneadh gach rud a rinneadh, le linn í a bheith á seoladh, ag nó leis na daoine a sheol í iarbhír:

Ar choinníoll go measfar chun críocha an fho-ailt seo, i gcás inar tráth éigin roimh an 6ú lá d'Aibreán, 1965, a thosaigh an tréimhse iomchuí agus nach raibh sé le meas chun críocha cánach ioncaim gurb é an tráth sin a tionscnaíodh nó a túsaíodh an trádáil, an tréimhse iomchuí a thosú an tráth ar measadh chun críocha cánach ioncaim gurbh é an tráth é a tionscnaíodh nó a túsaíodh an trádáil agus in aon chás den sórt sin, go measfar gurbh éard aon bhrabúis nó gnóchain a tháinig chun aon duine ón trádáil, nó in aon chaillteanas a tharla dó sa trádáil, d'aon bhliain nó tréimhse sa tréimhse iomchuí a bhí sé ag gabháil don trádáil ar a chuntas féin, brabúis nó gnóchain a tháinig chuige ó thrádáil chomhpháirtíochta, nó de réir mar a bheidh, caillteanas a tharla dó i dtrádáil chomhpháirtoctha ina raibh teideal aige, i gcaitheamh na bliana nó na tréimhse a bheidh i gceist, chun méid iomlán na mbrabús nó na ngnóchan a tháinig nó inar dhligh sé méid iomlán an chaillteanais a iompar.

(4) I gcás nach ndéanfaidh na scaireanna chun a bhfuil teideal ag na comhpháirtithe sa bhonn-tréimhse do bhliain mheasúnachta dísciú ar bhrabúis na trádála a sheol an chomhpháirtíocht sa tréimhse sin, déanfar measúnacht faoi Chás IV de Sceideal D ar an gcomhpháirtí tosaíochta i leith na coda neamhdhíscithe de na brabúis agus beidh an comhpháirtí tosaíochta i dteideal, má bhíonn agus nuair a bheidh an t-iarmhéid sin le híoc le duine a bheidh ina theideal, aon mhéideanna cánach a measúnaíodh agus a d'íoc sé a bhaint as an iarmhéid sin agus beidh sé saortha agus urscaoilte ó aon mhéideanna den sórt sin.

(5) Ní thabharfaidh an t-alt seo go ndéanfaidh ioncam tuillte d'aon ioncam nach ioncam tuillte ar leithligh ón alt seo.

72. —(1) Beidh éifeacht, faoi réir na bhforálacha seo a leanas den alt seo maidir le trádáil leithleach chomhpháirtí i gcomhpháirtíocht, ag na forálacha den Acht seo a bhaineann le liúntais chaipitiúla a thabhairt agus muirir chothromaíochta a dhéanamh le linn muirearú a bheith á dhéanamh ar bhrabúis nó gnóchain thrádála.

(2) I gcás ina mbeidh an duine is comhpháirtí tosaíochta de thuras na huaire in aon chomhpháirtíocht tar éis éileamh a dhéanamh, mar a fhoráiltear le fo-alt (9), d'aon bhliain mheasúnachta, tabharfar d'aon chompháirtí sa chompháirtíocht le linn muirearú a bheith á dhéanamh ar bhrabúis nó gnóchain a thrádála leithlí, liúntas caipitiúil i leith aon chaiteachais nó maoine ar cóiméid lena scair iomchuí d'aon liúntas caipitiúil don bhliain sin (gan aon mhéid a tugadh anall ó bhliain roimhe sin a áireamh) (dá ngairtear comhliúntas ina dhiaidh seo san alt seo) a d'fhéadfaí, ar leithligh ó aon neamhdhóthanacht brabús nó gnóchan, a thabhairt ina leith le linn muirearú a bheith á dhéanamh ar bhrabúis nó gnóchain thrádáil na comhpháirtíochta dá bhforáladh an tAcht seo gur cheart na brabúis sin a mhuirearú trí chómheasúnacht ar na daoine a sheol an trádáil sa bhliain mheasúnachta ionann agus—

(a) dá mba iad na daoine sin a bhí ag seoladh na trádála ar feadh an ama go léir agus gurb iad a rinne nó gur leo a rinneadh gach rud a rinneadh ag a réamhtheachtaithe nó leo ag seoladh, nó i ndáil le seoladh, na trádála, agus

(b) gurb i dtosach na tréimhse iomchuí a tionscnaíodh nó a túsaíodh an trádáil agus, i gcás deireadh a bheith leis an tréimhse iomchuí, dá ndéanfaí an trádáil a bhuanscor i ndeireadh na tréimhse sin.

(3) Muirearófar d'aon bhliain mheasúnachta ar aon chomhpháirtí i gcomhpháirtíocht, le linn muirearú a bheith á dhéanamh ar bhrabúis nó gnóchain a thrádála leithlí muirear cothromaíochta ar cóiméid lena scair iomchuí d'aon mhuirear cothromaíochta (dá ngairtear cómhuirear ina dhiaidh seo san alt seo) a bheadh le déanamh don bhliain sin le linn muirearú a bheith á dhéanamh ar bhrabúis nó gnóchain thrádáil na comhpháirtíochta dá bhforáladh an tAcht seo gur cheart na brabúis sin a mhuirearú mar a shonraítear i bhfo-alt (2).

(4) Má ráiníonn i ndeireadh na tréimhse iomchuí go dtiocfaidh duine nó comhpháirtíocht daoine i gcomharbas trádála comhpháirtíochta agus go mbeidh aon mhaoin a bhí, díreach sula dtarlóidh an comharbas ann, á húsáid chun críocha thrádáil na comhpháirtíochta agus, díreach tar éis an comharbas a tharlú ann, a bheidh, gan í a dhíol, á húsáid chun críocha na trádála a bheidh á seoladh ag an gcomharba nó ag na comharbaí, beidh feidhm ag alt 300 (1) mar atá feidhm aige i gcás ina bhfuil sé le meas, de bhua aon cheann d'fhorálacha alt 59, go bhfuil an trádáil buanscortha.

(5) I gcás inar tráth éigin roimh an 6ú lá d'Aibreán, 1965, a thosaigh an tréimhse iomchuí do thrádáil chomhpháirtíochta agus nach raibh sé le meas chun críocha cánach ioncaim gurb é an tráth sin a tosaíodh nó a túsaíodh an trádáil, measfar, chun críocha fho-alt (2) agus (3), an tréimhse iomchuí do thosú an tráth a measadh chun críocha cánach ioncaim a tosaíodh nó a túsaíodh an trádáil.

(6)  (a) Faoi réir alt 73, cinnfidh an cigire maidir le haon trádáil chomhpháirtíochta méid iomlán na gcomhliúntas uile d'aon bhliain mheasúnachta agus méid iomlán na gcómhuirear uile don bhliain sin.

(b) Má ráiníonn, tar éis cinneadh a bheith déanta faoi mhír (a), gur feasach an cigire aon fhíorais nó teagmhais le gurb é a thuairim, ag féachaint chucu sin, go bhfuil an cinneadh mícheart, féadfaidh sé, ó am go ham agus a mhinicí is dóigh leis is gá, cinneadh athscrúdaithe a dhéanamh, agus glacfaidh aon chinneadh athscrúdaithe den sórt sin ionad aon chinneadh níos luaithe ná é, agus déanfar aon mheasúnachtaí nó aisíocaíochtaí cánach sa bhreis is gá.

(7) (a) Faoi réir forálacha mhír (b), déanfar, d'aon bhliain mheasúnachta, scaireanna iomchuí na gcomhpháirtithe de chomhliúntas, nó de chómhuirear a ríomh trína iomlán a chionroinnt ar na comhpháirtithe ar an bhforas céanna a bheadh a chóimhéid de bhrabúis a tháinig sa tréimhse thrádála ó thrádáil na comhpháirtíochta, agus a d'fhaibhrigh ó lá go lá thar an tréimhse sin, le cionroinnt de réir téarmaí na comhpháirtíochta dá mbeadh soláthar déanta cheana féin d'aon tuarastal, ús ar chaipiteal nó suim eile chun a raibh teideal ag aon chomhpháirtí ar neamhshuim le méid na mbrabús a d'éirigh ó thrádáil na comhpháirtíochta.

Sa mhír seo ciallaíonn “tréimhse thrádála”, i gcás an tréimhse iomchuí tosú nó críochnú i rith na bliana measúnachta dá ríomhfar an comhliúntas nó an cómhuirear, an chuid den bhliain mheasúnachta sin is cuid den tréimhse iomchuí nó, in aon chás eile, an bhliain mheasúnachta sin.

(b) Má líomhnaíonn na comhpháirithe go léir (agus a ionadaithe dlíthiúla ag ionadú aon chomhpháirtí éagtha) d'aon bhliain mheasúnachta, trí fhógra scríofa faoina lámha a chuirfear chuig an gcigire laistigh de dhá mhí dhéag tar éis deireadh na bliana measúnachta, gur tarraingíodh cruatan ar dhuine amháin nó níos mó de na comhpháirtithe mar gheall ar chionroinnt comhliúntais nó cómhuirir a rinneadh ar an bhforas atá leagtha amach i mír (a) den fho-alt seo, féadfaidh na Coimisinéirí Ioncaim, ar bheith deimhnitheach dóibh gur tarraingíodh cruatan, cibé faoiseamh a thabhairt is dóigh leo a bheith cóir trí chionroinnt nua a dhéanamh ar an gcomhliúntas nó ar an gcómhuirear, agus beidh éifeacht chun críocha uile an Achta seo ag aon chionroinnt nua den sórt sin ionann agus dá mba chionroinnt í faoi mhír (a) agus déanfar aon mheasúnachtaí nó aisíocaíochtaí cánach sa bhreis is gá.

(8) Chun na measúnachtaí a dhéanamh ar na comhpháirtithe, measfar maidir le haon bhliain mheasúnachta áirithe gur cómhliúntas don bhliain sin méid comhiomlán na liúntas caipitiúil go léir a tugadh anall agus beidh feidhm dá réir ag fo-alt (7).

San fho-alt seo ciallaíonn liúntas caipitiúil a tugadh anall—

(a) aon liúntas caipitiúil nó cuid de liúntas caipitiúil atá le tabhairt don chomhpháirtíocht in aghaidh na bliana 1964-65 nó aon bhliana measúnachta roimhe sin a d'fhéadfaí, dá mba nár achtaíodh Cuid VIII den Acht Airgeadais, 1965 , a thabhairt anonn agus a thabhairt mar asbhaint le linn muirearú a dhéanamh ar bhrabúis nó gnóchain thrádáil na comhpháirtíochta don bhliain 1965-66, agus

(b) aon liúntas caipitiúil nó cuid de liúntas caipitiúil a bheidh le tabhairt do chomhpháirtí in aghaidh 1965-66 nó bliana measúnachta dá éis sin agus a d'fhéadfaí, mura mbeadh an fo-alt seo, a thabhairt anonn agus a thabhairt mar asbhaint le linn muirearú a dhéanamh ar bhrabúis nó gnóchain thrádáil leithleach an chomhpháirtí do bhliain mheasúnachta tar éis na bliana dar ríomhadh an liúntas caipitiúil.

(9) Maidir le trádáil chomhpháirtíochta—

(a) aon éileamh ar chomhliúntas d'aon bhliain mheasúnachta déanfaidh an comhpháirtí tosaíochta é ionann agus dá mba éileamh é ar liúntas caipitiúil a bhí le tabhairt dó agus cuirfear é sa tuairisceán a sheachadfaidh sé faoi alt 70 maidir leis an mbliain mheasúnachta sin, agus

(b) aon éileamh ar chomhliúntas measfar gurb éileamh é ó gach comhpháirtí ar liúntas caipitiúil a bheidh le tabhairt dó agus is liúntas caipitiúil ar cóimhéid lena scair iomchuí den chomhliúntas sin.

73. —(1) Féadfaidh an cigire fógra a thabhairt don chomhpháirtíocht lena mbaineann i dtaobh aon chinneadh aige faoi alt 71 (3) nó 72 (6) trí ráiteas scríofa á insint a sheachadadh don duine is comhpháirtí tosaíochta de thuras na huaire sa chomhpháirtíocht agus na forálacha uile den Acht seo a bhaineann le hachomhairc i gcoinne measúnachtaí i leith cánach ioncaim beidh feidhm acu, le haon mhodhnuithe is gá, maidir le haon chinneadh agus aon fhógra i dtaobh cinnte ionann agus dá mba mheasúnacht den sórt sin agus fógra i dtaobh measúnachta den sórt sin iad faoi seach.

(2) Nuair a bheidh cinneadh críochnaitheach dochloíte nó, i gcás cinneadh faoi alt 72 (6) críochnaitheach dochloíte faoi réir mhír (b) den fho-alt sin, ní chuirfear a chirte faoi cheist le linn éisteacht nó athéisteacht a bheith á thabhairt d'achomharc ag aon chomhpháirtí i gcoinne measúnachta i leith brabúis nó gnóchain a thrádála leithlí nó i gcoinne cinneadh ag an gcigire ar éileamh faoi alt 307.

(3) Má ráiníonn ar aon achomharc den sórt a luaitear i bhfo-alt (2) go mbeidh aon cheist ann i dtaobh cionroinnt a bheidh le déanamh faoi alt 71 (2) nó alt 72 (7) agus gur dealraitheach gur ceist ábhartha an cheist maidir leis an dliteanas i leith cánach ioncaim atá (do cibé bliain mheasúnachta é) ar bheirt daoine nó níos mó, tabharfar fógra do na daoine sin go léir faoi thráth agus ionad na héisteachta agus beidh teideal acu láithriú agus éisteacht a fháil ó na Coimisinéirí Speisialta nó uiríolla scríofa a chur chucu.

74. —(1) I gcás ina mbeadh muirear faoi alt 288 (dá ngairtear cómhuirear ina dhiaidh seo san alt seo) le gearradh d'aon bhliain mheasúnachta áirithe nuair a bheifear ag muirearú brabús nó gnóchan thrádáil comhpháirtíochta dá bhforáladh an tAcht seo gur cheart na brabúis nó na gnóchain sin a mhuirearú mar a shonraítear in alt 72 (2), gearrfar ar aon chomhpháirtí sa chomhpháirtíocht le linn muirearú a bheith á dhéanamh ar bhrabúis nó gnóchain a thrádála leithlí muirear faoin alt sin 288 ar cóimhéid lena scair iomchuí den chómhuirear.

(2) Chun críocha fho-alt (1), ríomhfar scair iomchuí chomhpháirtí de chómhuirear mar atá a scair iomchuí de chómhuirear de réir bhrí alt 72 le ríomh de bhua fho-alt (7) den alt sin.

Caibidil IV

Cás III

75. —(1) Ach amháin mar a bhforáiltear a mhalairt anseo ina dhiaidh seo, measfar, chun na gcríocha uile a bhaineann le dliteanas i leith cánach ioncaim a fhionnadh, gurb ó bhunadh amháin d'ioncam nó do bhrabúis is inmhuirir faoi Chás III de Sceideal D, agus beidh feidhm ag forálacha alt 77 dá réir sin.

(2) Ní bheidh feidhm ag fo-alt (1) maidir leis an ioncam nó na brabúis seo a leanas, agus measfar an t-ioncam nó na brabúis sin a theacht ó bhunaidh ar leithligh, faoi seach, is é sin le rá—

(i) ioncam nó brabúis is inmhuirir faoi alt 215,

(ii) brabúis is inmhuirir faoi alt 78, agus

(iii) ioncam ó urrúis agus sealúchais in aon áit lasmuigh den Stát a gceanglaítear cáin orthu faoi fho-ailt (2) agus (3) d'alt 76 a ríomh faoi threoir mhéid an ioncaim a fuarthas sa Stát.

76. —(1) Faoi réir forálacha an ailt seo agus alt 77, déanfar cáin is inmhuirir faoi Chás III de Sceideal D i leith ioncaim ó urrúis agus sealúchais in aon áit lasmuigh den Stát a ríomh ar an méid iomlán den chéanna a éireoidh sa bhliain roimh an mbliain mheasúnachta cibé acu a bheidh nó nach mbeidh an t-ioncam faighte nó le fáil sa Stát, ach sin, i gcás ioncam nach sa Stát a fuarthas é—

(a) faoi réir na n-asbhaintí agus na liúntas céanna agus bheadh dá mba rud é gur mar sin a fuarthas é; agus

(b) faoi réir aon suim a asbhaint, i gcás nach féidir an asbhaint sin a dhéanamh faoi aon fhoráil eile agus nach bhfuil sé toirmiscthe le haon fhoráil eile den Acht seo, ar suim í a íocadh i leith cánach ioncaim san áit ar éirigh an t-ioncam; agus

(c) faoi réir asbhaint mar gheall ar aon ús bliantúil nó aon bhlianacht nó aon íocaíocht bhliantúil eile is iníoctha as an ioncam le duine nach sa Stát a chónaíonn sé,

agus beidh feidhm dá réir sin ag forálacha an Achta seo (lena n-áirítear iad sin a bhaineann le ráitis a sheachadadh).

(2) Ní bheidh feidhm ag fo-alt (1)—

(a) maidir le haon duine a chruthóidh do na Coimisinéirí Ioncaim nach sa Stát atá sainchónaí air, nó gur saoránach Éireannach é agus nach sa Stát a bhíonn gnáthchónaí air, nó

(b) maidir le hioncam ó urrúis agus sealúchais den sórt a dúradh ar cuid iad d'infheistíochtaí chiste árachais saoil choigríche de chuid chomhlacht árachais.

(3) Sna cásanna a luaitear i bhfo-alt (2), déanfar an cháin, faoi réir forálacha alt 77, a ríomh ar mhéid iomlán na suimeanna iarbhír a fuarthas sa Stát ó sheoltáin airgid is iníoctha sa Stát, nó ó mhaoin a allmhairíodh nó ó airgead nó luach as maoin nár allmhairíodh, nó ó airgead nó luach a fuarthas amhlaidh ar creidmheas nó ar cuntas i leith na seoltán airgid, na maoine, an airgid nó an luacha a tugadh isteach sa Stát sa bhliain roimh an mbliain mheasúnachta gan aon asbhaint ná cealú.

(4) Más deimhin leis na Coimisinéirí Ioncaim gur chúis cruatain é forálacha an ailt seo a fheidhmiú i gcás ioncaim ó fhostaíocht a feidhmíodh go hiomlán lasmuigh den Stát féadfaidh siad cibé faoiseamh a dheonú is dóigh leo is cóir.

(5) Duine ar bith arb éagóir leis cinneadh na gCoimisinéirí Ioncaim ar aon cheist maidir le sainchónaí nó gnáthchónaí a éireoidh faoi fho-alt (2) féadfaidh sé, trí fhógra i scríbhinn sa chéill sin a thabharfar do na Coimisinéirí Ioncaim laistigh de dhá mhí ón dáta a thabharfar fógra ar an gcinneadh dó, iarratas a dhéanamh go n-éistfeadh agus go gcinnfeadh na Coimisinéirí Speisialta a éileamh.

(6) I gcás ina ndéanfar iarratas faoin alt seo, éistfidh agus cinnfidh na Coimisinéirí Speisialta an t-éileamh sa tslí chéanna le hachomharc chucu i gcoinne measúnachta agus beidh feidhm dá réir sin, maille le haon mhodhnuithe is gá, ag na forálacha uile den Acht seo a bhaineann le hachomharc den sórt sin (lena n-áirítear na forálacha a bhaineann le hachomharc a athéisteacht agus le cás a shonrú le haghaidh tuairim na hArd-Chúirte ar phonc dlí).

77. —(1) Faoi réir forálacha an ailt seo, déanfar cáin faoi Chás III de Sceideal D a ríomh—

(a) maidir leis an mbliain mheasúnachta ina n-éireoidh na brabúis nó an t-ioncam i gcéaduair, ar mhéid iomlán na mbrabús nó an ioncaim a éireoidh sa bhliain sin; agus

(b) maidir le blianta measúnachta ina dhiaidh sin, ar mhéid iomlán na mbrabús nó an ioncaim a éireoidh sa bhliain roimh an mbliain mheasúnachta;

Ar choinníoll—

(i) i gcás inar lá éigin seachas an 6ú lá d'Aibreán sa bhliain roimh an mbliain mheasúnachta a d'éirigh na brabúis nó an t-ioncam i gcéaduair, go ndéanfar an ríomh ar bhrabúis nó ar ioncam na bliana measúnachta; agus

(ii) i gcás inarb ar an 6ú lá d'Aibreán sa bhliain roimh an mbliain mheasúnachta nó lá éigin seachas an 6ú lá d'Aibreán sa bhliain díreach roimh an mbliain mheasúnachta a d'éirigh na brabúis nó an t-ioncam i gcéaduair, go mbeidh an duine a mhuirearófar i dteideal, ar fhógra i scríbhinn a thabhairt don chigire tráth ar bith laistigh de dhá mhí dhéag tar éis deireadh na bliana measúnachta, go muirearófaí é ar mhéid na mbrabús nó an ioncaim don bhliain sin, agus má bhíonn an cháin a muirearaíodh íoctha, go n-aisíocfar aon mhéid a ró-íocadh.

(2) Faoi réir forálacha alt 76, íocfar cáin ar an méid iarbhír a ríomhadh mar a dúradh gan aon asbhaint.

(3) Más rud é, in aon bhliain mheasúnachta, go scoirfidh duine ar bith a muirearaíodh nó is inmhuirir i leith ioncaim nó brabús faoi Chás III de Sceideal D, d'iomlán an bhunaidh aonair ioncaim nó brabús sin a shealbhú mar a luaitear in alt 75 (1) nó aon bhunadh acu sin a n-ordaítear an t-ioncam uaidh a ríomh ar leithligh faoi fho-alt (2) den alt sin, beidh feidhm sa chás sin ag alt 58 (5), faoi réir na modhnuithe is gá, ionann agus dá mba éard é scor den bhunadh nó de na bunaidh aonair sin a shealbhú scor de thrádáil.

(4) Na tagairtí atá i bhfo-alt (3) do dhuine do scor de bhunadh ioncaim nó brabús a shealbhú forléireofar iad mar thagairtí do scor de dheasca duine d'fháil bháis agus an bunadh ioncaim nó brabús á shealbhú aige agus freisin do scor le linn beo an duine sin, agus chun críocha fho-alt (3) measfar an bás sin a bheith ina chúis le scor, agus measfar an scor sin tarlú lá an bháis sin.

(5) I gcásanna ina mbeidh cáin ioncaim le ríomh faoi threoir an mhéid ioncaim a fuarthas sa Stát, beidh éifeacht ag forálacha fho-alt (1) ionann agus dá mba éard a bhí i dtagairtí san fho-alt sin do cháin ioncaim a éiríonn nó a d'éirigh tagairtí d'ioncam a fhaightear nó a fuarthas amhlaidh.

78. —Má fhaigheann an cigire amach nach leor iad na tailte a muirearaíodh faoi Sceideal B ar an luach inmheasúnaithe agus atá áitithe ag déileálaí eallaigh nó ag déileálaí bainne nó ag díoltóir bainne, le haghaidh cothú an eallaigh a cuireadh ar na tailte, ionas nach bhfaightear aon mheas cóir ar na brabúis ón luach inmheasúnaithe, féadfaidh sé a iarraidh go seachadfaí ráiteas ar na brabúis agus féadfaidh sé cibé suim bhreise a mhuirearú ar na brabúis agus a dhéanfaidh suas, i dteannta an mhuirir faoi Sceideal B, an tsuim iomlán ba chóir a mhuirearú ar an déileálaí nó an díoltóir i leith an méid céanna brabús a muirearaíodh de réir alt 77.

Caibidil V

Cás IV—Ginearálta

79. —(1) Déanfar cineál na mbrabús nó na ngnóchan, agus an bonn ar a ndearnadh a méid a ríomh, lena n-áirítear an meánmhéid a tógadh orthu, má tógadh, a insint don chigire.

(2) Déanfar an ríomh ar mhéid iomlán na mbrabús nó na gnóchan a éireoidh sa bhliain mheasúnachta, nó déanfar é de réir mheánmhéid na tréimhse sin, nach faide ná bliain, de réir mar is gá sa chás agus mar a ordóidh an cigire.

(3) Gach ráiteas agus ríomh den sórt sin déanfar é a mhéid is fearr is eol don duine, agus mar a chreideann an duine a bheidh ag fáil nó i dteideal na mbrabús nó na ngnóchan.

Caibidil VI

Cánachas ar Chíosanna agus ar íocaíochtaí áirithe Eile

80. —(1) Sa Chaibidil seo, ach amháin mar a n-éilíonn an comhthéacs a mhalairt—

folaíonn “éasúint” aon cheart, pribhléid nó sochar in áitreabh nó air nó uaidh;

folaíonn “léas” comhaontú le haghaidh léasa agus aon tionóntacht, ach ní fholaíonn sé morgáiste, agus forléireofar dá réir sin “léasaí” agus “léasóir”, agus folaíonn “leasaí” agus “léasóir”, faoi seach, comharbaí i dteideal léasaí nó léasóra;

ciallaíonn “léas fada” léas arna dheonú ar feadh téarma is faide ná caoga bliain;

ciallaíonn “áitreabh” aon tailte, tionóntáin nó oidhreachtáin sa Stát;

folaíonn “préimh” aon suim dá samhail, cibé acu leis an léasóir is neasa nó le huasléasóir is iníoctha í;

folaíonn “cíos” aon ní i bhfoirm chíosa agus aon íocaíocht ón léasaí chun costais obair chothabhála nó deisiúcháin ar an áitreabh a íoc, nach obair a gceanglaítear leis an léas gurb é an léasaí a dhéanfaidh í;

ciallaíonn “gear-léas” léas arna dheonú ar feadh téarma nach faide ná caoga bhliain;

ciallaíonn “aonad luachála” aon tailte, tionóntáin nó oidhreachtáin arna luacháil faoi na hAchtanna Luachála mar aonad.

(2) Nuair a bheidh ré léasa á dhéanamh amach, chun críocha na mínithe ar “léas fada” agus “gearr-léas” atá i bhfo-alt (1) beidh éifeacht ag na forálacha seo a leanas:

(a) i gcás ina mbeidh ar théarmaí an léasa foráil le haghaidh a fhoirceannta trí fhógra ón léasóir nó ón léasaí, ní mheasfar an léas a bheith arna dheonú ar feadh téarma is faide ná téarma a chríochnóidh ar an dáta is luaithe a fhéadfaí é a fhoirceannadh trí fhógra;

(b) i gcás ina dtabharfaidh aon cheann de théarmaí an léasa (cibé acu le forghéilleadh nó le haon ní eile a bhaineann sé) nó aon chúinse eile gur neamhdhócha go leanfaidh an léas thar dáta roimh an lá a bheidh deireadh le téarma an léasa, ní mheasfar an léas a bheith arna dheonú ar feadh téarma is faide ná téarma a chríochnóidh ar an dáta sin.

(3) Déanfar aon tagairt sa Chaibidil seo do bhaint a bheith ag duine amháin le duine eile a fhorléiriú de réir alt 96 (3).

(4) Má tá eastát nó leas aon léasóra in aon áitreabh faoi mhorgáiste agus go bhfuil an morgáistí i seilbh nó go bhfuil na cíosanna agus na brabúis á nglacadh ag glacadóir a ceapadh ag an morgáistí nó ar iarratas uaidh, ansin, chun críocha na Caibidle seo, measfar an t-eastát nó an leas sin a bheith dílsithe don mhorgáistí, agus forléireofar dá réir sin tagairtí do léasóir; ach ríomhfar méid an dliteanais i leith cánach a bheidh ar aon mhorgáistí den sórt sin ionann agus dá mbeadh an morgáistí i seilbh go fóill nó, de réir mar a bheidh, nár ceapadh aon ghlacadóir, agus gurb é méid dliteanais an mhorgáisteora a bhí á ríomh.

81. —(1) A mhéid dá bhforáiltear leis an gCaibidil seo, measfar, chun críocha uile an Achta seo, gur brabúis nó gnóchain bhliantúla de réir Sceidil D na brabúis nó na gnóchain ó aon chíos i leith aon áitribh faoi ghearr-léas agus beidh an léasóir inmhuirir ina leith faoi Chás IV den Sceideal sin.

(2) D'ainneoin aon ní in alt 79 (2), déanfar cáin ioncaim i leith brabús nó gnóchan is inmhuirir de bhua an ailt seo a ríomh i ngach cás ar mhéid iomlán brabús nó gnóchan na bliana measúnachta.

(3) Faoi réir na bhforálacha ina dhiaidh seo den Chaibidil seo, gheofar amach méid na mbrabús nó na ngnóchan a bheidh le muirearú faoin alt seo trí na hasbhaintí a údaraítear leis an bhfo-alt díreach ina dhiaidh seo a bhaint as aon chíos a mbeidh an léasóir tar éis teacht chun teideal a bheith aige chuige sa bhliain mheasúnachta.

(4) Na hasbhaintí a údaraítear leis an bhfo-alt seo is asbhaintí iad faoi threoir aon ní nó gach ní acu seo a leanas:

(a) an méid, más aon mhéid é, a mbeidh an léasóir faoi dhliteanas cáin ioncaim a íoc air, trí asbhaint nó eile, faoi Sceideal A don bhliain mheasúnachta i leith an áitribh;

(b) an bhreis, más aon bhreis é, a bheidh ag méid aon chíosa is iníoctha ag an léasóir i leith an áitribh, nó i leith coda de, faoi ghearr-léas ar an méid dá dtagraítear i mír (a) nó, de réir mar a bheidh, thar an gcuid den mhéid deiridh sin is inchurtha i leith na coda den áitreabh arb iníoctha an cíos ag an léasóir ina leith;

(c) aon suimeanna a íocfaidh an léasóir, de réir coinníollacha an léasa, i leith ráta chontae, ráta chathrach nó ráta eile, cibé acu air féin nó ar an léasaí a bheidh na suimeanna sin muirearaithe faoin dlí;

(d) costas an léasóra i leith aon seirbhísí a rinne sé nó earraí a sholáthraigh sé, seachas ar mhodh cothabhála nó deisiúchán, is seirbhísí nó earraí a bhfuil ceangal dlí air faoin léas a dhéanamh nó a sholáthar ach nach bhfaigheann sé aon chomaoin ar leithligh ina leith;

(e) costas cothabhála, deisiúchán, árachais agus bainistí an áitribh a mhéid gurb é an léasóir a íocann an costas sin mar gheall ar oibleagáidí atá forchurtha ag an léas,

agus is é méid na hasbhainte a bheidh le déanamh faoi threoir gach ní de na nithe sin roimhe seo an méid a bheadh le déanamh agus brabúis nó gnóchain á ríomh faoi na forálacha is infheidhmithe maidir le Cás I de Sceideal D ionann agus dá mbeadh sé achtaithe gur chóir fáil cíosa faoi ghearr-léas a mheas mar thrádáil atá á sheoladh i gcaitheamh ré an léasa ag an léasóir de thuras na huaire agus gur chóir a mheas go bhfuil an t-áitreabh atá ar áireamh sa léas áitithe chun críocha na trádála sin.

Chun críocha an fho-ailt seo measfar gur cuid de ré léasa tréimhse, díreach tar éis a fhoirceannta, nach raibh an léasóir díreach roimh an bhfoirceannadh, ag áitiú an áitribh nó aon choda de, ach a bhí sé i dteideal é a shealbhú, má tharlaíonn ag deireadh na tréimhse sin go mbeidh an t-áitreabh tagtha chun bheith ina ábhar do ghearr-léas eile a dheonaigh sé.

(5) Má bhíonn léasóir i dteideal cíosa i leith áitribh (dá ngairtear an t-áitreabh sin ina dhiaidh seo san fho-alt seo) faoi ghearrléas agus—

(a) nach bhfuil iomlán aonaid luachála nó iomlán dhá aonad luachála nó níos mó den sórt sin san áitreabh sin, nó

(b) gurb iníoctha cíos ag an léasóir faoi ghearr-léas i leith áitreabh a bhfuil ann iomlán an áitribh sin agus áitribh eile nó cuid den chéanna,

déanfaidh an cigire, de réir mar is fearr is eol dó agus a mheaslaidh sé, aon chionroinnt iomchuí ar an luacháil inrátaithe nó ar an gcíos is iníoctha ag an léasóir agus méid aon asbhainte faoi mhír (a), (b) nó (c) d'fho-alt (4) á chinneadh aige.

(6) Féadfar cionroinnt faoi fho-alt (5) a leasú ag na Coimisinéirí Speisialta, nó ag an mBreitheamh Cúirte Cuarda, ar achomharc i gcoinne measúnacht a rinneadh ar fhoras na cionroinnte sin a éisteacht nó a athéisteacht; ach ar aon achomharc den sórt sin a éisteacht nó a athéisteacht, beidh deimhniú ón gCoimisinéir Luachála a fhorthairgfidh ceachtar páirtí san achomharc agus a dheimhneoidh, maidir le háitreabh a bheidh luacháilte faoi na hAchtanna Luachála mar aonad, an méid de luacháil inrátaithe an áitribh is inchurtha i leith aon choda den áitreabh, ina dheimhniú críochnaitheach ar an méid is inchurtha amhlaidh.

82. —(1) San alt seo—

ciallaíonn “brabúis nó gnóchain eiscthe” brabúis nó gnóchain ón gcíos faoi ghearr-léas i leith áitribh arb éard é a iomlán nó arbh é a bhí ann, an 6ú lá d'Aibreán, 1963, aonad luachála a gcomhlíontar ina chás, don bhliain mheasúnachta na coinníollacha seo a leanas go léir, is é sin le rá:

(a) gurb áitreabh lena mbaineann fo-alt (2) an t-áitreabh;

(b) nach bhforchuireann an léas aon oibleagáid ar an léasaí creatlach nó taobh seachtrach aon fhoirgnimh a chothabháil ná a dheisiú nó ranníoc a dhéanamh i leith costas na cothabhála nó na ndeisiúchán sin, agus

(c) nach mó ná £52 sa bhliain an cíos a bhfuil an léasóir ina theideal nó, i gcás inar inlamháilte asbhaint faoi alt 81 (4) (c) agus méid na mbrabús nó na ngnóchan á ríomh chun críche measúnachta faoi Chás VI de Sceideal D an cíos sin arna laghdú oiread na hasbhainte is inlamháilte mar a dúradh;

ciallaíonn “cíos brabúis”, maidir le haon áitreabh a bhfuil léasóir, i mbliain mheasúnachta, i dteideal cíosa ina leith faoi ghearr-léas, an méid (dá ngairtear an méid inmheasúnaithe ina dhiaidh seo sa mhíniú seo) arbh inmhuirir, mura mbeadh forálacha na bhfo-alt seo a leanas den alt seo, an léasóir ina thaobh don bhliain mheasúnachta faoi Chás VI de Sceideal D, i leith brabús nó gnóchan ón gcíos sin, móide aon asbhaint a lamháiltear faoi alt 81 (4) (a) agus an méid inmheasúnaithe á ríomh agus lúide an méid, más aon mhéid é, ar lú aon asbhaint a lamháiltear faoi alt 81 (4) (b) agus an méid inmheasúnaithe á ríomh ná an asbhaint ab inlamháilte amhlaidh dá mba rud é—

(i) nárbh inlamháilte aon asbhaint faoi alt 81 (4) (a), agus

(ii) guh bhain alt 81, (4) (b) agus alt 81 (5) le haon íocaíocht lena mbaineann alt 93 amhail mar a bhaineann siad le haon chíos is iníoctha faoi ghearrléas.

(2)   (a) Baineann an fo-alt seo le haon áitreabh a suífear chun sástacht na gCoimisinéirí Ioncaim (nó, ar achomharc, chun sástacht na gCoimisinéirí Speisialta) ina thaobh gurbh áitreabh rialaithe de réir bhrí an Achta Srianta Cíosa, 1960 , é sa bhliain mheasúnachta.

(b) I gcás duine a bheith inmhuirir maidir le haon bhliain mheasúnachta, faoi Chás VI de Sceideal D i leith brabús nó gnóchan ó aon chíos i leith aon áitribh lena mbaineann an fo-alt seo faoi ghearr-léas, déanfar an méid a mbeadh sé inmhuirir amhlaidh ina thaobh, ar leithligh ón bhfo-alt seo, a laghdú méid is comhionann le dhá chúigiú den chíos brabúis:

Ar choinníoll nach mó ná £200 comhshuim na méideanna uile a dhéanfar, d'aon bhliain mheasúnachta, na brabúis nó na gnóchain, seachas brabúis nó gnóchain eiscthe, a tháinig chun aon duine a laghdú de bhua na míre seo.

(3) An tagairt atá sa choinníoll a ghabhann le fo-alt (2) (b), do bhrabúis nó gnóchain a tháinig chun aon duine measfar go bhfolaíonn sí, i gcás pearsa aonair, tagairt do bhrabúis nó do ghnóchain a tháinig chun banchéile nó fearchéile na pearsan aonair.

San fho-alt seo agus i bhfo-alt (4) ciallaíonn “banchéile” bean phósta a bhfuil sé le háireamh, faoi alt 196 (1), í a bheith ina cónaí lena fearchéile, agus tá brí chomhréire le “fearchéile”.

(4)   (a) Má thagann, in aon bhliain mheasúnachta, brabúis nó gnóchain chun fearchéile agus chun banchéile ó chíosanna i leith áitribh lena mbaineann fo-alt (2) agus gur mó comhshuim (dá ngairtear an mhór-chomhshuim ina dhiaidh seo san fho-alt seo) na méideanna a bheadh na brabúis nó na gnóchain sin le laghdú faoin alt seo, dá bhfágfaí ar lár as an alt seo an coinníoll a ghabhann le fo-alt (2) (b) (dá ngairtear an fhoráil theorainniúcháin ina dhiaidh seo san fho-alt seo), ná an méid arb éard é, de dhroim oibriú na forála teorainniúcháin, comhshuim (dá ngairtear an ghlan-chomhshuim ina dhiaidh seo san fho-alt seo) na méideanna uile a fhéadfar na brabúis nó na gnóchain sin a laghdú, ní rachaidh comhshuim na méideanna uile a laghdófar na brabúis nó na gnóchain a thiocfaidh chun ceachtar céile thar an tsuim a mbeidh idir í agus an ghlan-chomhshuim an chomhréir chéanna a bheidh idir comhshuim na méideanna uile a bheadh na sochair nó na gnóchain a thiocfaidh chun an chéile sin le laghdú, mura mbeadh an fhoráil theorainniúcháin, agus an mhór-chomhshuim.

(b) Aon tagairt san fho-alt seo do bhrabúis nó gnóchain ní fholaíonn sí tagairt do bhrabúis nó gnóchain eiscthe.

83. —(1) I gcás ina gceanglaítear aon phréimh a íoc faoi léas nó ar shlí eile faoi na téarmaí ar faoina réir a deonaíodh léas, agus gur gearr-léas é, measfar chun críocha alt 81, teideal a bheith ag an léasóir, ar an léas a dheonú, chun suim a fháil ar mhodh cíosa (i dteannta aon chíosa iarbhír) ar cóimhéid le méid na préimhe, arna laghdú an caogadú cuid den mhéid sin in aghaidh gach tréimhse iomláine dhá mhí dhéag, seachas an chéad tréimhse, atá ar áireamh i dtéarma an léasa.

(2) Má dhéanann na téarmaí ar faoina réir a deonaíodh léas aon áitribh oibleagáid a fhorchur ar an léasaí aon obair a dhéanamh ar an áitreabh, measfar chun críocha an ailt seo gur cheangail an léas préimh a íoc leis an léasóir (i dteannta aon phréimhe eile) ar cóimhéid leis an méid a bhí luach eastáit nó léasa an léasóra, díreach tar éis tosach feidhme an léasa, faoi bhun an méid arbh é a luach é an uair sin dá ndéanfaí an obair, ach ar shlí seachas ar chostas an léasaí, agus go mbeadh an cíos arna mhéadú dá réir sin:

Ar choinníoll nach mbeidh feidhm ag an bhfo-alt seo sa mhéid go gceanglaíonn an oibleagáid obair a dhéanamh a mbeadh íocaíocht ina leith inbhainte as an gcíos faoi alt 81 (4) dá mba ar an léasóir agus nach ar an léasaí a bheadh d'oibleagáid an obair a dhéanamh.

(3) Má bhíonn suim iníoctha, faoi na téarmaí ar faoina réir a deonaíodh léas, ag an léasaí in ionad an t-iomlán nó cuid den chíos in aghaidh aon tréimhse áirithe, nó mar chomaoin i leith an léas a ghéilleadh, measfar, chun críocha an ailt seo, gur cheangail an léas préimh ar cóimhéid le méid na suime sin a íoc leis an léasóir in dteannta aon phréimhe eile; ach—

(a) nuair a bheidh an cháin á ríomh is inmhuirir de bhua an fho-ailt seo i leith suime is iníoctha in ionad cíosa, déileálfar le téarma an léasa mar théarma nach bhfuil aon tréimhse ar áireamh ann seachas an tréimhse ar maidir léi is iníoctha an tsuim;

(b) d'ainneoin aon ní i bhfo-alt (1), aon chíos a ndéileálfar leis mar chíos de bhua an fho-ailt seo, measfar é a theacht chun bheith dlite ar theacht don tsuim a bheidh i gceist chun bheith iníoctha ag an léasaí.

(4) I gcás ina mbeidh suim iníoctha ag an léasaí, mar chomaoin i leith aon téarma de théarmaí léasa a athrú nó a tharscaoileadh, ar shlí seachas i modh cíosa, measfar, chun críocha an ailt seo, gur cheangail an léas préimh a íoc leis an léasóir (i dteannta aon phréimhe eile) ar cóimhéid le méid na suime sin; ach le linn an cháin a bheith á ríomh is inmhuirir de bhua an fho-ailt seo, déileálfar le téarma an léasa mar théarma nach bhfuil aon tréimhse ar áireamh ann roimh an am a ghlacfaidh an t-athrú nó an tarscaoileadh éifeacht nó a thiocfaidh tar éis an ama a scoirfidh an t-athrú nó an tarscaoileadh d'éifeacht a bheidh aige, agus d'ainneoin aon ní i bhfo-alt (1) aon chíos a ndéileálfar leis mar chíos de bhua an fho-ailt seo measfar é a theacht chun bheith dlite nuair a dhéanfar an conradh ag déanamh forála don athrú nó don tarscaoileadh.

(5) I gcás ina mbeidh íocaíocht mar a luaitear i bhfo-alt (1), (3) nó (4) dlite do dhuine seachas an léasóir, ní bheidh feidhm ag an bhfo-alt sin (1), (3) nó (4) maidir leis an íocaíocht sin, ach déanfar aon mhéid a bheadh le háireamh mar chíos dá mba don léasóir a bheadh an íocaíocht dlite a áireamh mar bhrabús nó gnóchan bliantúil leis an duine eile sin agus beidh sé inmhuirir i leith cánach faoi Chás IV de Sceideal D:

Ar choinníoll nach ndéanfar, i gcás ina mbaineann an méid le híocaíocht a thagann faoi réim fho-alt (4), é a áireamh amhlaidh mura do dhuine a bhfuil baint aige leis an léasóir a bheidh an íocaíocht dlite.

(6) (a) Más ina thráthchodanna is iníoctha méid préimhe a bhfuil duine inmhuirir i leith cánach faoina threoir de bhua an ailt seo, beidh éifeacht ag na forálacha seo a leanas, i gcás ina mbeidh feidhm ag an bhfo-alt seo, in ionad na bhforálacha roimhe seo den alt seo:

(i) chun críocha alt 81, déanfar gach tráthchuid den sórt sin is iníoctha leis an léasóir de thuras na huaire a áireamh ionann agus dá mba chíos í is iníoctha faoin léas, agus

(ii) déanfar gach tráthchuid den sórt sin is iníoctha le duine nach léasóir a áireamh mar bhrabús nó gnóchan bliantúil leis an duine sin agus beidh sí inmhuirir i leith cánach faoi Chás IV de Sceideal D.

(b) Beidh feidhm ag an bhfo-alt seo i gcás ina ndéanfaidh an duine is inmhuirir de bhua an ailt seo trí fhógra i scríbhinn, a thabharfar do chigire roimh dheireadh na bliana measúnachta i ndiaidh na bliana a thiocfaidh sé chun bheith i dteideal na chéad tráthchoda den phréimh, a roghnú go mbeidh feidhm aige agus i gcás ina dtabharfar fógra den sórt sin i dtaobh rogha déanfar gach measúnacht bhreise, gach athrú ar mheasúnachtaí agus gach aisíocaíocht cánach is gá.

(7) Chun críocha an ailt seo, glacfar go ndearnadh aon suim, seachas cíos, a íocadh ar léas a dheonú nó i ndáil le léas a dheonú a íoc ar mhodh préimhe ach amháin sa mhéid go gcruthófar gur tugadh leor-chomaoin eile i leith na híocaíochta.

(8) I gcás ina mbeidh ré léasa le déanamh amach chun críocha an ailt seo tar éis dáta ar tháinig deireadh leis an léas ar chúis ar bith, glacfar, d'ainneoin aon ní in alt 80 (2), gur mhair an ré ó thosach feidhme an léasa go dtí an dáta sin; agus i gcás ina mbeidh an ré sin le déanamh amach chun na gcríocha sin tráth a bheidh an léas ar marthain, cuirfear forálacha alt 80 (2) i bhfeidhm de réir na gcúinsí a bheidh ann an tráth sin.

84. —(1) I gcás inarb amhlaidh do na téarmaí ar faoina réir a deonaíodh gearr-léas go bhféadfadh an léasóir, ag féachaint do na luachanna a bhí á n-íoc an tráth a deonaíodh é, agus á ghlacadh in áirithe gur ar neamhthuilleamaí a rinneadh an mhargántaíocht le haghaidh an léasa, a cheangal suim bhreise (dá ngairtear an tsuim tharscaoilte ina dhiaidh seo san alt seo) a íoc i modh préimhe, nó préimhe breise, as ucht an léas a dheonú, ansin, ar aon sannadh a dhéanamh ar an léas ar chomaoin—

(a) i gcás nár sannadh an léas roimhe sin, de bhreis ar an bpréimh, má b'ann, ar ar sannadh é, nó

(b) i gcás inar sannadh an léas roimhe sin, de bhreis ar an gcomaoin ar ar sannadh go deiridh é,

déanfar méid na breise, a mhéid nach mó é ná an tsuim tharscaoilte lúide méid aon bhreise den sórt sin de bharr sannadh roimhe sin ar an léas, a áireamh, ar comhréir leis an méid a mbeadh an tsuim tharscaoilte le háireamh, faoi alt 83 (1), mar chíos dá mba phréimh faoi léas í, mar bhrabúis nó gnóchain de chuid an tsannóra ab inmhuirir i leith cánach faoi Chás IV de Sceideal D.

(2) Nuair a bheidh na brabúis nó na gnóchain ó thrádáil ag déileáil i dtalamh á ríomh measfar aon fháltais thrádála lena mbainfidh an t-alt seo a bheith laghdaithe an méid ar arb inmhuirir cáin faoin alt seo.

85. —(1) I gcás ina bhforálann na téarmaí ar faoina réir a dhíolfar eastát nó leas i dtalamh go ndéanfar, nó go bhféadfar a cheangal go ndéanfar, é a atíolacadh ar dháta le teacht don díoltóir nó do dhuine a bhfuil baint aige leis, beidh an díoltóir inmhuirir i leith cánach faoi Chás IV de Sceideal D ar aon suim a bheidh de bhreis ag an bpraghas ar a ndíolfar an t-eastát nó an leas ar an bpraghas ar a mbeidh sé le hatíolacadh nó, más dáta dhá bhliain nó níos mó tar éis an díola an dáta is luaithe ar a mbeadh sé, de réir na dtéarmaí sin, le hatíolacadh, ar an mbreis sin lúide an caogadú cuid di in aghaidh gach bliana iomláine (seachas an chéad bhliain iomlán) sa tréimhse idir an díol agus an dáta sin.

(2) I gcás nach mbeidh dáta an atíolactha socraithe faoi théarmaí an díola, ansin—

(a) má athraíonn praghas an atíolactha de réir an dáta, measfar chun críocha an ailt seo gurb é an praghas an praghas is lú is féidir faoi théarmaí an díola;

(b) féadfaidh an díoltóir, roimh dheireadh sé bliana tar éis an dáta a dhéanfar an t-atíolacadh, a éileamh go n-aisíocfar aon suim a bhí de bhreis ag cáin a measúnaíodh air de bhua an ailt seo ar an tsuim a mheasúnófaí amhlaidh dá n-áireofaí chun críocha an ailt seo gurb é an dáta sin an dáta a socraíodh le téarmaí an díola.

(3) I gcás ina bhfuil foráil i dtéarmaí an díola chun léas a dheonú go díreach nó go neamhdhíreach as an eastát nó as an leas don díoltóir nó do dhuine a bhfuil baint aige leis, beidh feidhm ag an alt seo ionann agus dá mba éard é deonú an léasa atíolacadh ar an eastát nó ar an leas ar phraghas cóimhéid le suim méid na préimhe (más ann) i leith an léasa agus an luach is fiú, ar dháta an díola, an ceart chun atíolacadh ar an bhfrithdhílse a fháil díreach tar éis don léas tosú ag rith:

Ar choinníoll nach mbeidh feidhm ag an bhfo-alt seo má dheonaítear an léas, agus go dtosóidh sé ag rith, laistigh de mhí tar éis an díola.

(4) Nuair a bheidh na brabúis nó na gnóchain ó thrádáil ag déileáil i dtalamh á ríomh, measfar aon fháltais thrádála lena mbainfidh an t-alt seo a bheith laghdaithe an méid ar arb inmhuirir cáin de bhua an ailt seo, ach i gcás ina measfar, ar éileamh a dhéanamh faoi fho-alt (2) (b), an méid ar arbh inmhuirir cáin de bhua an ailt seo a bheith laghdaithe, measfar baint a bheith ag bhfo-alt seo leis an méid arna laghdú, agus déanfar cibé coigeartú is gá ar dhliteanas i leith cánach (in aghaidh na mblianta measúnachta iomchuí go léir), i modh measúnachta breise nó ar shlí eile.

86. —Ní bheidh éifeacht ag alt 81 ná ag alt 89 maidir le cás ina bhfuil an cíos a fhorcoimeádtar faoi léas (lena n-áirítear, más ar an 6ú lá d'Aibreán, 1963, nó dá éis sin a deonaíodh an léas suim iomchuí i leith aon phréimhe is iníoctha faoin léas) neamhdhóthanach, agus bliain amháin a thógáil le bliain eile, chun íoc as costas an léasóra ag comhlíonadh a oibleagáidí faoin léas agus faoi chomhair aon chaiteachas dá chuid maidir le cothabháil, deisiúcháin, árachas agus bainistí an áitribh faoi réir an léasa a bheidh le n-íoc aige, agus chuige sin measfar an léasóir d'iompar go bliantúil caiteachas bainistí (i dteannta aon chaiteachais iarbhír) ar cóimhéid leis an méid a mbeidh sé dlite de cáin a íoc ina leith faoi Sceideal A i leith an áitribh.

87. —I gcás aon duine a bheith, in aon bhliain mheasúnachta, i dteideal aon íocaíochta, seachas íocaíocht lena mbaineann alt 93, maidir le haon éasúint i ndáil le haon áitreabh, nach áitreabh arb eisean aon-áititheoir a iomláin, chun críocha Sceideal A, i gcaitheamh na tréimhse a bhfuil an íocaíocht dlite ina leith, déileálfar chun críocha alt 81 leis an íocaíocht ionann agus dá mba chíos í ab iníoctha i leith áitribh faoi ghearr-léas, agus beidh feidhm dá réir sin ag forálacha an ailt sin faoi réir na modhnuithe is gá.

88. —(1) I gcás brabúis nó gnóchain is inmhuirir i leith cánach faoi Chás IV de Sceideal D de bhua na bhforálacha sin roimhe seo den Chaibidil seo teacht ó dhá bhunadh nó níos mó chun aon duine d'aon bhliain mheasúnachta, féadfar méideanna iomaí na mbrabús nó na ngnóchan is inmhuirir amhlaidh a mheasúnú in aon mheasúnacht amháin.

(2) I gcás measúnacht, i leith brabúis nó gnóchain is inmhuirir mar a dúradh d'aon bhliain mheasúnachta, a dhéanamh sa bhliain sin, cibé acu de bhun fho-alt (1) nó ar shlí eile—

(a) déanfar é ar an bhforas gur díreach mar a bhí i gcás na bliana measúnachta deiridh roimhe sin do na bunaidh uile brabús nó gnóchan agus do na fíorais uile is iomchuí maidir le ríomh brabús nó gnóchan, agus

(b) beidh cáin intobhaigh dá réir sin, ach déanfar aon choigeartuithe is gá tar éis deireadh na bliana, cibé acu ar mhodh measúnachta breise, aisíoc cánach nó eile é, chun a áirithiú go muirearófar cáin ar bhrabúis nó ar gnóchain na bliana measúnachta.

(3) Chun críocha fho-alt (2) (a), ní thabharfar aird ar aon mhéideanna nach gcuirfí i gcuntas, mura mbeadh alt 83, agus brabúis nó gnóchain á ríomh.

89. —Más rud é i gcás aon bhliana measúnachta gur mó comhshuim na n-asbhaintí a bheidh údaraithe, maidir le haon ghearr-léas, le halt 81 (4) ná méid an chíosa a dtiocfaidh an léasóir chun bheith ina theideal sa bhliain, measfar gurb é a bheidh sa bhreis caillteanas den sórt a luaitear in alt 310 agus beidh feidhm dá réir sin ag forálacha an ailt sin.

90. —(1) Más rud é, ar éileamh ina leith sin, go gcruthóidh léasóir nach bhfuair sé an méid a bhí sé i dteideal a fháil maidir le gearr-léas agus—

(a) más mar gheall ar mhainneachtain an duine ag arbh iníoctha é nach bhfuarthas an méid sin, go mbeidh an méid sin neamh-inghnóthaithe, nó

(b) má tharscaoil sé íoc an mhéid sin, go ndearnadh an tarscaoileadh gan chomaoin agus go ndearnadh é go réasúnach d'fhonn cruatan a sheachaint,

déileálfar chun críocha na Caibidle seo leis an léasóir ionann agus dá mba nach raibh teideal aige an méid sin a fháil agus déanfar a dhliteanas i leith cánach don bhliain mheasúnachta a tháinig sé chun bheith i dteideal an méid sin a fháil agus d'aon bhliain mheasúnachta ina dhiaidh sin a choigeartú, trí aisíoc nó ar shlí eile, de réir mar is gá i gcúinsí an cháis; ach má fhaightear an méid sin go léir nó aon chuid de ina dhiaidh sin, déanfar dliteanas an léasóra i leith cánach do na blianta measúnachta iomchuí uile a athchoigeartú go cuí trí mheasúnacht bhreise nó ar shlí eile.

(2) Is chun an chigire a dhéanfar, agus is é an cigire a chinnfidh, aon éileamh ar aisíocaíocht faoin alt seo; ach duine ar bith arb éagóir leis aon chinneadh de chuid an chigire ar aon éileamh den sórt sin féadfaidh sé, ar fhógra i scríbhinn a thabhairt don chigire laistigh de lá agus fiche tar éis fógra a thabhairt dó i dtaobh an chinnte, achomharc a dhéanamh chun na gCoimisinéirí Speisialta.

(3) éistfidh agus cinnfidh na Coimisinéirí Speisialta achomharc a dhéanfar chucu faoi fho-alt (2) ionann agus dá mba achomharc é i gcoinne measúnacht i leith cánach ioncaim, agus beidh feidhm dá réir sin, faoi réir na modnuithe is gá, ag na forálacha den Acht seo a bhaineann le hathéisteacht achomhairc nó cás a shonrú le haghaidh tuairim na hArd-Chúirte ar phonc dlí.

91. —(1) Má tharlaíonn, maidir le haon áitreabh, méid (dá ngairtear an méid is inmhuirir ina dhiaidh seo san alt seo)—

(a) a bheith tagtha chun bheith inmhuirir i leith cánach faoi fho-alt (1), (2), (3), (4), nó (5) d'alt 83 nó faoi alt 84 nó 85, nó

(b) go mbeadh sé tagtha chun bheith inmhuirir amhlaidh mura mbeadh alt 83 (6) nó mura mbeadh alt 92 (2) nó mura mbeadh aon díolúine ó cháin,

agus an t-áitreabh a bheith áitithe go hiomlán nó go páirteach i gcaitheamh aon choda den tréimhse iomchuí ag an duine le teideal de thuras na huaire chun an léasa, an eastáit nó an leasa arb ina leith a tháinig an méid is inmhuirir chun críche trádála nó gairme bhí ar siúl aige, measfar, d'fhonn brabúis nó gnóchain na trádála nó na gairme a ríomh le haghaidh measúnachta faoi Chás I nó Cás II de Sceideal D, an duine sin d'íoc cíosa i leith an áitribh in aghaidh aon choda den tréimhse iomchuí a bhí an t-áitreabh áitithe aige mar a dúradh (i dteannta aon chíosa a íocadh iarbhír) méid a bhfuil idir é agus an méid is inmhuirir an chomhréir chéanna atá idir an chuid sin den tréimhse iomchuí agus an t-iomlán, agus measfar an cíos sin a bheith ag faibhriú ó lá go lá.

(2) San alt seo ciallaíonn “an tréimhse iomchuí”—

(a) i gcás an méid is inmhuirir a theacht faoi alt 83, an tréimhse ar áiríodh, agus an méid sin á ríomh, gurb í ré an léasa í;

(b) i gcás an méid is inmhuirir a theacht faoi alt 84, an tréimhse ar áiríodh, agus an méid sin á ríomh, gurbh í an chuid í a bhí fágtha de réir an léasa ar dháta an tsannta;

(c) i gcás an méid is inmhuirir a theacht faoi alt 85, an tréimhse dar tosach dáta an díola agus dar críoch an dáta a socraíodh faoi théarmaí an díola mar dháta an atíolactha nó an deonaithe, nó, mura bhfuil an dáta sin socair, dar críoch an dáta is luaithe a d'fhéadfadh an t-atíolacadh nó an deonú tarlú de réir téarmaí an díola.

(3) I gcás an méid is inmhuirir a theacht faoi fho-alt (2) d'alt 86 den Acht seo de dhroim oibleagáid a cheangail caiteachas a thabhú a bhfuil aon liúntas tugtha, nó a mbeidh aon liúntas le tabhairt, ina leith faoi Chaibidil II de Chuid XV nó faoi Chuid XVI, beidh feidhm ag an alt seo ionann is nár cheangail an oibleagáid an caiteachas sin a thabhú agus dá ríomhfaí dá réir sin an méid is inmhuirir.

(4) I gcás an méid is inmhuirir a theacht faoi alt 85 agus an t-atíolacadh nó an deonú a bheidh i gceist a dhéanamh ar praghas seachas an praghas a glacadh le linn an méid sin a bheith á ríomh nó ar dháta seachas an dáta a glacadh le linn an tréimhse iomchuí a bheith á cinneadh, measfar go raibh éifeacht (in aghaidh na mblianta measúnacha iomchuí go léir) ag na forálacha sin roimhe seo den alt seo mar a bheadh éifeacht acu dá mba é an praghas nó an dáta iarbhír a ghlacfaí amhlaidh agus déanfar cibé coigeartú is gá ar dhliteanas i leith cánach i modh measúnachta breise nó ar shlí eile.

92. —(1) Má tharlaíonn, maidir le haon áitreabh, go mbeidh méid tagtha, nó go mbeadh méid tar éis teacht, chun bheith inmhuirir i leith cánach mar a luaitear in alt 91 (1) faoi threoir leasa sin d'íoc cíosa, a d'fhaibhrigh ó lá go lá, i leith an áitribh (i dteannta aon chíosa a íocadh iarbhír), i rith aon choda den le teideal de thuras na huaire chun an léasa, an eastáit nó an leasa sin d'íoc cíosa, a d'fhaibhrigh ó lá go lá, i leith an áitribh (i dteannta aon chíosa a íocadh iarbhír), i rith aon choda den tréimhse iomchuí i ndáil leis an méid a dúradh a bhfuil teideal aige maidir leis chun an léasa, an eastáit nó an leasa agus a bhfuil idir é go huile agus an méid sin an chomhréir chéanna atá idir an chuid sin den tréimhse iomchuí agus an t-iomlán.

(2) Má tharlaíonn, maidir le haon áitreabh, go mbeidh méid tagtha, nó go mbeadh méid tar éis teacht, chun bheith inmhuirir i leith cánach mar a dúradh, agus faoi threoir léasa a deonaíodh as, nó diúscartha a rinneadh ar, an léas, an eastát nó an leas ar faoina threoir a tháinig nó a thiocfadh an méid sin (dá ngairtear an chéad mhéid is inmhuirir ina dhiaidh seo san alt seo) chun bheith inmhuirir, go mbeadh duine, ar leithligh ón bhfo-alt seo, inmhuirir faoi alt 83, 84 nó 85 i leith aon mhéid (dá ngairtear an méid inmhuirir is déanaí ina dhiaidh seo san alt seo), is é an méid ar a mbeidh sé inmhuirir amhlaidh, i gcás nach ndéanfar aon éileamh nó nach féidir éileamh a dhéanamh faoi alt 83 (6), an bhreis, más ann, a bheidh ag an méid inmhuirir is déanaí ar an gcodán iomchuí den chéad mhéid is inmhuirir nó i gcás nach mbaineann an léas nó an diúscairt ar faoina threoir ab inmhuirir an duine mar a dúradh ach amháin le cuid den áitreabh sin, an bhreis, más ann, a bheidh ag an méid inmhuirir is déanaí ar an méid sin den chodán iomchuí den chéad mhéid is inmhuirir is inchurtha, de chionroinnt chóir, i leith na coda sin den áitreabh.

(3) I gcás ina n-oibreoidh fo-alt (2) den alt seo chun an méid a laghdú a mbeadh, ar leithligh ón bhfo-alt sin, duine inmhuirir ina leith faoi threoir léasa nó diúscartha, beidh feidhm ag fo-alt (1) den alt seo maidir leis an tréimhse iomchuí i ndáil leis an méid inmhuirir is déanaí má bhíonn agus amháin má bhíonn breis ag an gcodán iomchuí den chéad mhéid is inmhuirir ar an méid inmhuirir is déanaí agus beidh feidhm aige ansin ionann is dá ndéanfaí an chéad mhéid is inmhuirir a laghdú i gcomhréir le méid na breise sin a gcomparáid leis an gcodán iomchuí sin:

Ar choinníoll go ndéanfar, i gcás nach mbaineann an léas nó an diúscairt ach amháin le cuid den áitreabh a luaitear i bhfo-alt (2), an fo-alt sin (1) agus an fo-alt seo a chur chun feidhme ar leithligh maidir leis an gcuid sin agus leis an gcuid eile den áitreabh ach sin ionann is dá gcuirfí in ionad tagartha don chéad mhéid is inmhuirir tagairt don mhéid sin arna choigeartú go comhréireach.

(4) San alt seo ciallaíonn an “tréimhse iomchuí” maidir le haon mhéid—

(a) i gcás an méid a theacht faoi alt 83, an tréimhse ar áiríodh, agus an méid sin á ríomh, gurb í ré an léasa í;

(b) i gcás an méid a theacht faoi alt 84, an tréimhse ar áiríodh, agus an méid sin á ríomh, gurbh í an chuid í a bhí fágtha de ré an léasa ar dháta an tsannta;

(c) i gcás an méid a theacht faoi alt 85, an tréimhse dar tosach dáta an díola agus dar críoch an dáta a socraíodh faoi théarmaí an díola mar dháta an atíolactha nó an deonaithe, nó, mura bhfuil an dáta sin socraithe, dar críoch an dáta is luaithe a d'fhéadfadh an t-atíolacadh nó an deonú tarlú de réir téarmaí an díola.

(5) Chun críocha fho-ailt (2) agus (3) is é an codán iomchuí den chéad mhéid is inmhuirir an tsuim a bhfuil idir í agus an méid sin an chomhréir chéanna atá idir fad na tréimhse iomchuí maidir leis an méid inmhuirir is déanaí agus fad na tréimhse iomchuí maidir leis an gcéad mhéid is inmhuirir.

(6) I gcás an chéad mhéid is inmhuirir a theacht faoi alt 83 (2) de dhroim oibleagáid a cheangail caiteachas a thabhú a bhfuil aon liúntas tugtha, nó a mbeidh aon liúntas le tabhairt, ina leith faoi Chuid XVI, beidh feidhm ag an alt seo ionann is nár cheangail an oibleagáid an caiteachas sin a thabhú agus dá ríomhfaí dá réir sin an chéad mhéid is inmhuirir.

(7) I gcás an chéad mhéid is inmhuirir a theacht faoi alt 85 agus an t-atíolacadh nó an deonú a bheidh i gceist a dhéanamh ar phraghas seachas an praghas a glacadh le linn an méid sin a bheith á ríomh nó ar dháta seachas an dáta a glacadh le linn an tréimhse iomchuí maidir leis an méid sin a bheith á cinneadh, measfar go raibh éifeacht (in aghaidh na mblianta measúnachta go léir) ag na forálacha sin roimhe seo den alt seo mar a bheadh éifeacht acu dá mba é an praghas nó an dáta iarbhír a ghlacfaí amhlaidh agus déanfar cibé coigeartú is gá ar dhliteanas i leith cánach i modh measúnachta breise nó ar shlí eile.

93. —(1) Baineann an t-alt seo leis na híocaíochtaí seo a leanas:

(a) aon chíos is iníoctha maidir le haon áitreabh nach bhfuil an mhaoin ann measúnaithe ar leithligh agus muirearaithe faoi Sceideal A, nó i leith aon éasúna, i gcás an t-áitreabh nó an éasúint a bheith á úsáid, á áitiú nó á theachtadh i ndáil le haon cheann de na gnóthais a bhfuil na brabúis uaidh inmhuirir i leith cánach faoi Chás (b) de Sceideal D de bhua alt 53,

(b) aon chíos is iníoctha maidir le haon áitreabh, seachas áitreabh atá á úsáid, á áitiú nó á theachtadh mar a dúradh, faoi léas fada, agus

(c) aon ús bliantúil, blianacht, cíosmhuirear nó cíos feofheirme nó aon íocaíocht bhliantúil eile atá forcoimeádta i leith aon áitribh, nó atá muirearaithe ar aon áitreabh nó ag eisiúint as, nach cíos is iníoctha faoi léas nó maidir le háitreabh atá á úsáid, á áitiú nó á theachtadh mar a luaitear i mír (a) nó cíosmhuirear den sórt a luaitear in alt 18 (5),

is íocaíocht a tháinig nó a thiocfaidh chun bheith dlite an 6ú lá d'Aibreán, 1963, nó dá éis sin.

I mír (a) measfar go bhfolaíonn an tagairt do chíos tagairt do dhola, dleacht, ríchíos nó d'íocaíocht bhliantúil nó thréimhsiúil i bhfoirm cíosa, cibé is in airgead nó i luach airgid nó ar shlí eile is iníoctha é.

(2) Ní bheidh éifeacht ag alt 18 (1) ná ag alt 18 (3) maidir le haon íocaíocht lena mbaineann an t-alt seo.

(3) Aon íocaíocht lena mbaineann an t-alt seo—

(a) sa mhéid nach dtagann sí faoi réim aon Cháis eile de Sceideal D, muirearófar cáin uirthi faoi Chás IV den Sceideal sin, agus

(b) faoi réir alt 104, déileálfar léi, chun críocha mhír (m) d'alt 61 agus ailt 433 agus 434, ionann agus dá mba ríchíos í a íocadh i leith úsáid paitinne:

Ar choinníoll, i gcás cíos den sórt a luaitear i bhfo-alt (1) (a) a thabhairt i dtoradh de chuid an ghnóthais, go mbeidh éifeacht ag an bhfo-alt seo ionann agus dá bhfágfaí ar lár mír (b); agus go measfar gurb é luach an tortha a tugadh amhlaidh méid na mbrabús nó an ioncaim ón gcéanna.

(4) Beidh éifeacht ag alt 8 (2) ionann agus dá bhfolódh “íocaíocht bhliantúil eile”, sa dá áit ina bhfuil sé sin san fho-alt sin, tagairt d'aon íocaíocht lena mbaineann an t-alt seo nach íocaíocht cíosa, úis nó blianachta.

94. —D'fhonn sonraí a fháil i dtaobh brabúis nó gnóchain is inmhuirir i leith cánach faoi Chás IV de Sceideal D de bhua na Caibidle seo, féadfaidh an cigire trí fhógra i scríbhinn a cheangal—

(a) ar aon léasóir, nó athléasóir, áitribh cibé eolas a shonrófar san fhógra a thabhairt, laistigh den am a theorainneofar leis an bhfógra, i dtaobh forálacha an léasa agus na dtéarmaí ar faoina réir a deonaíodh an léas agus i dtaobh na n-íocaíochtaí a rinneadh leis, nó a rinne sé, maidir leis an áitreabh;

(b) ar aon léasaí, áititheoir nó athléasaí nó ath-áititheoir áitribh (lena n-áirítear aon duine ag a bhfuil nó ag a raibh úsáid an áitribh) cibé eolas a thabhairt a shonrófar san fhógra i dtaobh na dtéarmaí a bhaineann leis an léas, le háitiú nó le húsáid a áitribh, agus i gcás ina mbeidh aon cheann de na téarmaí sin bunaithe le haon ionstraim scríofa, an ionstraim a thabhairt ar aird don chigire lena hiniúchadh;

(c) ar aon léasaí nó athléasaí áitribh cibé eolas a thabhairt a shonrófar san fhógra i dtaobh aon chomaoin a tugadh i leith an léas a dheonú dó;

(d) ar aon duine a dhéanann mar ghníomhaire áitreabh a bhainistí nó cíos nó íocaíochtaí eile as áitreabh a ghlacadh cibé sonraí a thabhairt don chigire maidir le híocaíochtaí as an áitreabh a shonrófar san fhógra.

95. —Más rud é go bhféadfar asbhaint a dhéanamh, i leith aon bhliana measúnachta, faoi alt 81 (4) maidir le costas cothabhála, deisiúchán, árachais nó bainistí aon áitribh, ní lamhálfar aon fhaoiseamh ó cháin ioncaim faoi Sceideal A i leith an áitribh faoi alt 24.

Caibidil VII

Brabúis nó Gnóchain ó Dhéileáil i dTalamh nó óna Fhorbairt

96. —(1) Sa Chaibidil seo, ach amháin mar a n-éilíonn an comhthéacs a mhalairt—

ciallaíonn “rialú”, maidir le comhlacht corpraithe, cumhacht duine chun a áirithiú, trí scaireanna a shealbhú nó cumhacht vótála a bheith aige sa chomhlacht corpraithe sin nó maidir leis nó in aon chomhlacht corpraithe eile nó maidir leis, nó de bhua aon chumhachtaí a thugtar leis na hairteagail chomhlachais nó le doiciméad eile a rialálann an comhlacht corpraithe sin nó aon chomhlacht corpraithe eile, gur mar is toil leis an duine sin a sheolfar cúrsaí an chomhlachta chorpraithe chéadluaite agus, maidir le comhpháirtíocht, ciallaíonn sé an ceart chun scaire is mó ná leath sócmhainní, nó is mó ná leath ioncaim, na comhpháirtíochta;

ciallaíonn “forbairt”, maidir le haon talamh, aon fhoirgneamh ar an talamh a fhoirgniú, a scartáil, a mhéadú, a athrú nó a athfhoirgniú nó aon oibríocht innealltóireachta nó oibríocht eile a dhéanamh i dtalamh, ar thalamh, thar talamh nó faoi thalamh lena oiriúnú le haghaidh úsáide is athrú ábhartha; agus forléireofar dá réir sin “forbairt” ar feadh a réime;

folaíonn “talamh” aon leas i dtalamh;

ciallaíonn “margadh-luach”, maidir le haon mhaoin, an praghas a mbeadh súil réasúnach leis a rachadh an mhaoin sin dá ndíolfaí í ar an margadh oscailte;

tá le “stoc trádála” an bhrí chéanna atá leis in alt 62;

aon tagairt do leas i dtalamh a dhiúscairt folaíonn sí tagairt do leas a bhunú agus aon tagairt do leas a fháil i dtalamh folaíonn sí tagairt do leas a fháil a scoirfidh ar an bhfáil;

aon tagairt do phraghas nó do chomaoin maidir le leas i dtalamh a fháil nó a dhiúscairt déanfar, i gcás léas a dheonú, í a fhorléiriú mar thagairt don fhíneáil, don phréimh nó don tsuim dá samhail is iníoctha i leith deonú an léasa.

(2) Chun críocha na Caibidle seo—

(a) aon tíolacadh nó aistriú, ar mhodh urrúis, ar aon leas in aon talamh nó deonú léasa, ar chíos arb é an t-aon chomaoin airgid amháin é, ní mheasfar go ngabhann leis leas sa talamh a fháil nó a dhiúscairt, agus

(b) aon rogha nó ceart eile chun aon leas in aon talamh a fháil nó a dhiúscairt measfar gur leas sa talamh é.

(3)   (a) Aon cheist i dtaobh baint a bheith ag duine le duine eile déanfar, chun críche na Coda seo den Acht seo, í a chinneadh de réir na míreanna seo a leanas den fho-alt seo, agus aon fhoráil go bhfuil baint ag duine amháin le duine eile glacfar leis go gciallaíonn sí go bhfuil baint acu le chéile.

(b) Tá baint ag duine le pearsa aonair más é an duine sin fearchéile nó banchéile na pearsan aonair, nó más duine gaoil é, nó más fearchéile nó banchéile duine gaoil é, leis an bpearsa aonair nó le fearchéile nó le banchéile na pearsan aonair.

(c) Tá baint ag duine, ina cháil mar iontaobhaí socraíochta, le haon phearsa aonair is socraitheoir maidir leis an socraíocht, agus le haon duine a bhfuil baint aige le pearsa aonair den sórt sin.

(d) Tá baint ag duine le haon duine lena bhfuil sé i gcomhpháirtíocht, agus le fearchéile nó le banchéile nó le duine gaoil aon phearsan aonair lena bhfuil sé i gcomhpháirtíocht.

(e) Tá baint ag cuideachta le cuideachta eile—

(i) más ag an duine céanna atá rialú an dá chuideachta nó más ag duine amháin atá rialú cheann acu agus gurb ag daoine a bhfuil baint acu leis atá rialú ar an gceann eile nó gurb aige féin agus ag daoine a bhfuil baint acu leis atá rialú ar an gceann eile; nó

(ii) más ag grúpa beirte nó níos mó daoine atá rialú gach cuideachta, agus gurb iad na daoine céanna atá sna grúpaí nó go bhféadfaí a mheas gurb iad na daoine céanna atá iontu trí dhuine i gceachtar grúpa a áireamh (i gcás amháin nó níos mó) mar dhuine a bhfuil duine lena bhfuil baint aige curtha ina ionad.

(f) Tá baint ag cuideachta le duine eile, más ag an duine sin atá rialú uirthi nó más ag an duine sin agus ag daoine a bhfuil baint acu leis an duine sin, i dteannta a chéile, atá rialú uirthi.

(g) Aon bheirt daoine nó níos mó a bheidh ag gníomhú i dteannta a chéile chun rialú cuideachta a fháil nó a fheidhmiú áireofar iad maidir leis an gcuideachta sin mar dhaoine a bhfuil baint acu le chéile agus le haon duine a bheidh ag gníomhú ar ordú ó aon duine áirithe acu chun rialú ar an gcuideachta a fháil nó a fheidhmiú.

(h) San fho-alt seo—

folaíonn “cuideachta” aon chomhlacht corpraithe;

ciallaíonn “gaol” deartháir, deirfiúr, sinsear nó dírshliochtach;

folaíonn “socraíocht” aon diúscairt, iontaobhas, cúnant, comhaontú nó comhshocraíocht agus aon aistriú ar airgead nó ar mhaoin eile nó ar aon cheart chun airgid nó chun maoine eile;

folaíonn “socraitheoir”, maidir le socraíocht, aon duine a rinne an tsocraíocht nó a ghabh inti, go díreach nó go neamhdhíreach, agus go sonrach (ach gan dochar do ghinearáltacht na bhfocal roimhe seo den mhíniú seo) folaíonn sé aon duine a sholáthraigh airgead nó a ghabh air féin airgead a sholáthar, go díreach nó go

neamhdhíreach, chun críche na socraíochta, nó a rinne comhshocraíocht chomharaíochta le haon duine eile go ndéanfadh an duine eile sin an tsocraíocht nó go ngabhfadh sé inti.

(4) Beidh éifeacht ag forálacha na Caibidle seo d'ainneoin aon ní atá i Sceideal A nó sna forálacha is infheidhmithe maidir leis an Sceideal sin nó i gCaibidil VI de Chuid IV.

97. —(1) Gan dochar d'aon fhoráil eile den Acht seo faoina bhfuil cáin le muirearú faoi Sceideal D, déanfar, faoi réim agus de réir forálacha an ailt seo agus na n-alt ina dhiaidh seo den Chaibidil seo, cáin faoin Sceideal sin a mhuirearú maidir leis na sochair nó na gnóchain uile a éireoidh nó a fhaibhreoidh ó aon ghnó ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún.

(2) Gan dochar do ghinearáltacht na habairte “déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún”, measfar gnó ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún a bheith á sheoladh i gcás ina ndéanfaidh duine ag a mbeidh leas in aon talamh—

(a) an leas sin, nó leas a dhíorthaíonn uaidh, a dhiúscairt, tar éis dó féin nó duine a bhfuil baint aige leis an talamh a fhorbairt nó a forbairt a áirithiú nó dul faoi aon oibleagáid chun an talamh a fhorbairt nó a forbairt a áirithiú,

(b) an leas sin, nó leas a dhíorthaíonn uaidh, a dhiúscairt agus go mbeidh an duine ar chuige a rinneadh an diúscairt nó duine a bhfuil baint aige leis an duine sin, tráth na diúscartha nó roimhe sin, tar éis conradh (seachas conradh a mbeidh na Coimisinéirí Ioncaim nó, ar achomharc, na Coimisinéirí Speisialta, sásta ina thaobh, nach raibh aon eolas ag an diúscróir i dtaobh é a bheith ann, agus nach raibh aon chúis aige lena cheapadh go raibh) a dhéanamh chun an talamh a fhorbairt, nó go mbeidh an diúscairt faoi réir aon choinníll maidir le forbairt na talún nó go ndéanfar é de bhun aon chomhshocraíochta i leith forbairt na talún,

(c) leas a dhíorthaíonn ón leas sin a dhiúscairt i gcúinsí go mbeadh, ar leithligh ón alt seo, an chomaoin i leith na diúscartha le cur i gcuntas mar fháltas trádála ó thrádáil a bhí á seoladh aige dá mba í an chomaoin í i leith diúscairt an leasa iomláin a fuair sé; nó

(d) aon cheart maidir le forbairt na talún a dheonú d'aon duine ar chomaoin luachmhar seachas íocaíocht lena mbaineann alt 87.

Gach tagairt san fho-alt seo do leas in aon talamh a dhiúscairt nó d'forbairt aon talún folaíonn sí tagairt do leas in aon chuid den talamh sin a dhiúscairt nó d'aon chuid den talamh sin a fhorbairt.

(3) I gcás ina ndéanfaidh duine, tar éis dó leas in aon talamh a fháil, iomlán an leasa sin a dhiúscairt tar éis dó aon fhoirgneamh a fhoirgniú, a athfhoirgniú, a mhéadú nó a athrú ar an talamh, measfar, d'ainneoin aon ní i bhfo-alt (2) (a), nach i gcúrsa gnó ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún a seoladh a ghníomhaíochtaí maidir leis an talamh, i gcás—

(a) nach mbeadh sé le háireamh maidir leis an duine, dá ndéanfaí neamhshuim de na gníomhaíochtaí sin, gur sheol sé, aon tráth laistigh de thrí bliana roimh dháta na diúscartha sin, gnó ag déileáil i dtalamh ní ag forbairt talún, agus

(b) gurb amhlaidh—

(i) i gcás inar foirgníodh nó inar athfoirgníodh an foirgneamh, nár ghiorra ná sé bliana an tréimhse ón tráth a críochnaíodh an foirgniú nó an t-athfhoirgniú go dtí an tráth a diúscraíodh an leas agus gurbh é an duine aon-áititheoir an fhoirgnimh i gcaitheamh iomlán na tréimhse sin, nó

(ii) i gcás inar pearsa aonair an duine, gur deimhin leis na Coimisinéirí Ioncaim, nó, ar achomharc, leis na Coimisinéirí Speisialta, go ndearnadh an foirgneamh a fhoirgniú, a athfhoirgniú, a mhéadú nó a athrú chun a áitithe go heisiatach aige mar aon-teaghais nó mar phríomh-theaghais dó féin agus go raibh sé áitithe amhlaidh iarbhír ar feadh iomlán na tréimhse go substainteach ón tráth a críochnaíodh an foirgniú, an t-athfhoirgniú, an méadú nó an t-athrú go dtí an tráth a diúscraíodh an leas, nó

(iii) gur deimhin leis na Coimisinéirí Ioncaim, nó, ar achomharc, leis na Coimisinéirí Speisialta, gur foirgníodh nó gur athfhoirgníodh an foirgneamh chun an áitithe go heisiatach ag an duine mar theach feirme nó foirgneamh feirme chun an talamh a oibriú mar fheirm agus go raibh sé áitithe amhlaidh iarbhír ar feadh iomlán na tréimhse go substainteach ón tráth a críochnaíodh an foirgniú nó an t-athfhoirgniú go dtí an tráth a diúscraíodh an leas, nó

(iv) i gcás inar athfhoirgníodh, inar méadaíodh nó inar athraíodh an foirgneamh, ar feadh tréimhse nár ghiorra ná sé bliana roimh an tráth a críochnaíodh an t-athfhoirgniú, an méadú nó an t-athrú nach raibh aon chuid den fhoirgneamh áitithe ar shlí seachas ag an duine nó duine de thuistí an duine nó ag duine clainne leis an duine,

agus, chun críocha mhír (b) (ii), measfar an foirgneamh a bheith áitithe go heisiatach ag pearsa aonair mar theaghais aige i gcás ina bhfuil sé áitithe go formhór aige féin, ag duine dá thuistí nó ag duine clainne leis mar theaghais agus nach bhfuil aon chuid de áitithe chun críocha trádála ach go bhfuil cuid de áitithe chun críocha gairme.

(4) (a) Measfar gur trádáil laistigh de Sceideal D, nó de réir mar bheidh gur cuid de thrádáil den sórt sin, gnó ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún agus déanfar cáin i leith na mbrabús nó na ngnóchan uaidh a mhuirearú dá réir sin faoi Chás I den Sceideal sin D i gcás ina mbeadh sé le meas, ar leithligh ón alt seo, gur trádáil den sórt sin nó cuid de thrádáil den sórt sin an gnó dá mba éard gach diúscairt ar leas i dtalamh a rinneadh i gcúrsa an ghnó diúscairt ar an leas iomlán sa talamh a fuair an duine a bhí ag seoladh an ghnó agus gur i gcúrsa an ghnó a fuair sé an leas sin agus, i gcás freisin, ar leithligh ón alt seo, inarb éard é an gnó trádáil den sórt sin nó cuid de thrádáil den sórt sin.

(b) In aon chás eile déanfar cáin i leith na mbrabús nó na ngnóchan ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún a mhuirearú faoi Chás IV de Sceideal D.

98. —(1) I gcás inarb éard é, nó ina bhfuil sé le meas gurb éard é, gnó ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún trádáil laistigh de Sceideal D nó cuid de thrádáil den sórt sin beidh, maidir le ríomh brabús nó gnóchan an ghnó, éifeacht, faoi réir forálacha fho-alt (2), ag na rialacha agus na forálacha is infheidhmithe maidir le Cás I den Sceideal sin.

(2) (a) Aon chomaoin, seachas cíos nó méid a áirítear mar chíos faoi alt 83, i leith leas in aon talamh nó i gcuid d'aon talamh a dhiúscairt, áireofar í mar chomaoin i leith stoc trádála a dhiúscairt agus cuirfear i gcuntas í dá réir sin mar fháltas trádála.

(b) Aon leas (dá ngairtear an t-uasleas ina dhiaidh seo san fho-alt seo) in aon talamh a theachtann an trádálaí agus a ndearna stoc trádála de chuid na trádála de leanfaidh sé i gcónaí de beith ina stoc trádála den sórt sin agus measfar gurb é a luach aon tráth áirithe méid is comhionann leis an méid a chosain sé ar an trádálaí é a fháil lúide méid is comhionann leis an méid a chosain sé ar an trádálaí aon leas (dá ngairtear íosleas ina dhiaidh seo san fho-alt seo) a bhunú a bhfuil an t-uasléas tagtha chun bheith faoina réir.

(c) Chun críocha mhír (b) measfar, faoi réir míreanna (e) agus (f), gurb é comhiomlán na méideanna seo a leanas an méid a chosain sé an t-uasleas a fháil, is é sin le rá:

(i) i gcás inar leas léasach an leas, méid aon fhíneála, préimhe nó suime eile dá shórt a d'íoc an trádálaí mar chomaoin i leith an léas a dheonú, nó, más trí shannadh a fuair sé an léas, an méid a d'íoc sé mar chomaoin i leith an tsannta;

(ii) i gcás inar leas léasach an leas, méid is comhionann leis an méid arbh é margadh-luach, tráth na fála, aon chíosa é a bhí forcoimeádta faoin léas;

(iii) i gcás nach leas léasach an leas, an méid a d'íoc an trádalaí i leith an leas a fháil mar aon le méid comhionann leis an méid arbh é, tráth na fála, margadh-luach aon chíosa fheofheirme, cíosmhuirir, blianachta, nó íocaíochta bliantúla eile é a bhí forcoimeádta nó muirearaithe ar an talamh;

(iv) an méid a d'íoc an trádálaí i modh caiteachais dlí agus caiteachais eile maidir leis an leas a fháil;

(v) i gcás ina bhfuil an trádálaí tar éis an talamh a fhorbairt, an méid caiteachais a thabhaigh sé leis an bhforbairt;

ach, i gcás ina bhfuil níos mó ná leas amháin sa talamh ag an trádálaí, ní chuirfear aon mhéid i gcuntas faoi fhomhír (v) ach amháin maidir leis an leas sin a bhfuil an leas eile nó na leasanna eile go léir faoina réir.

(d) Chun críocha mhír (b), measfar gurb é an costas a bhain don trádálaí ag bunú íosleasa—

(i) i gcás inar leas in iomlán na talún lena mbaineann an t-uasleas an t-íosleas, an bhreis atá ag an gcostas a bhain don trádálaí, arna ríomh de réir mhír (c), ag fáil an uasleasa ar mhargadh-luach aon leas atá coimeádta aige, nó

(ii) i gcás inar leas i gcuid den talamh lena mbaineann an t-uasleas an t-íosleas, an méid atá de bhreis ag an gcion sin den chostas a bhain leis an uasleas a fháil is inchurtha i leith na coda sin ar mhargadhluach aon leasa sa chuid sin atá coimeádta aige.

Chun críocha fhomhír (ii), tiocfar ar an gcion de chostas an uasleasa a fháil is inchurtha i leith coda den talamh lena mbaineann an leas sin trí gach ceann de na méideanna iomaí a meastar, faoi mhír (c), a chomhdhéanann costas an uasleasa sin a fháil a chionroinnt mar is cóir.

(e) I gcás inar ar shlí seachas ar chomaoin i modh airgid nó luach airgid a fuair an trádálaí an t-uasleas in aon talamh agus, go háirithe, i gcás inar faoi uacht nó faoi dhíthiomnacht nó i modh bronntanais a fuair sé an leas measfar, chun críocha mhír (c), go bhfuair sé an leas ar chomaoin comhionann le margadh-luach an leasa an tráth a fuair sé é.

(f) Déanfar costas an uasleasa a fháil a ríomh de réir na bhforálacha sin roimhe seo den fho-alt seo d'ainneoin nach raibh an trádáil tosaithe tráth na fála nó nach raibh an leas leithreasaithe mar stoc trádala an uair sin; ach, i gcás inar faide ná cúig bliana an tréimhse idir tráth an leasa a fháil agus tráth an leithreasaithe, measfar, chun críocha na bhforálacha sin, gur cheannaigh an trádálaí an leas cúig bliana roimh tráth an leithreasaithe ar chomaoin comhionann lena mhargadhluach an tráth sin.

Chun críocha na míre seo, gan dochar do leithreasú ar leas i dtalamh mar stoc trádála tarlú ar shlí eile, beidh leithreasú den sórt sin ann ar aon ní acu seo a leanas tarlú—

(i) aon leas sa talamh, nó in aon chuid de, a dhiúscairt,

(ii) an trádálaí do chur in iúl go bhfuil sé ullamh ar aon leas sa talamh nó in aon chuid de a dhiúscairt,

(iii) tosú ar an talamh, nó ar aon chuid de, a fhorbairt, nó

(iv) an trádálaí nó duine a bhfuil baint aige leis do dhéanamh aon chomhshocraíochta chun forbairt a dhéanamh, nó chun a áirithiú go ndéanfar forbairt, ar an talamh nó ar aon chuid de.

(g) Beidh éifeacht ag alt 62 ionann is dá bhfágfaí ar lár an fhoráil atá i mír (2) de maidir le cás ina bhfuil deireadh tagtha mar gheall ar bhás pearsan aonair le trádáil a bhí á seoladh aige.

(h) Cuirfear i gcuntas mar fháltas trádála aon chomaoin (seachas íocaíocht lena mbaineann alt 87) i leith an trádálaí do dheonú aon chirt maidir le forbairt aon talún.

(i) Maidir le haon talamh a bhfuil aon leas ann le háireamh mar stoc trádála—

(i) déanfar, ach amháin a mhéid a fhoráiltear leis na forálacha sin roimhe seo den fho-alt seo, neamhshuim d'aon chíos is iníoctha nó is inghlactha, agus

(ii) déanfar neamhshuim mar an gcéanna d'fháltais agus d'eisíocaíochtaí eile de bharr, nó is inchurtha i leith, áitiú nó úsáid na talún ag an trádálaí (seachas úsáid chun críocha na trádála) nó ag aon duine eile.

99. —I gcás gnó ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún arb inmhuirir faoi Chás IV de Sceideal D cáin ar na brabúis nó ar na gnóchain uaidh, déanfar na brabúis nó na gnóchain a thiocfaidh in aon bliain mheasúnachta d'aon leas i dtalamh a dhiúscairt a ríomh mar a bheadh, faoi alt 98, an céanna le ríomh chun críocha Chás I de Sceideal D dá mba thrádáil an gnó:

Ar choinníoll i gcás—

(a) maidir leis na brabúis nó na gnóchain a bhfuil duine inchurtha, faoi na forálacha sin roimhe seo den Chaibidil seo, faoi cháin ina leith faoin gCás sin IV d'aon bhliain mheasúnachta inar brabúis nó gnóchain iad go hiomlán ó idirbheart amháin a bhain le leas i dtalamh an dhiúscairt, agus

(b) dá ndéanfaí neamhshuim den idirbheart sin, nach mbeadh sé le meas maidir leis an duine sin gur sheol sé, aon tráth laistigh de thrí bliana roimh an idirbheart, gnó ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún,

go ndéanfar neamhshuim den mhéid sin de na brabúis nó de na gnóchain sin nach mó ná £1,500.

100. —(1) Chun críocha measúnachta d'aon bhliain dar tosach an 6ú lá d'Aibreán, 1965, nó aon 6ú lá d'Aibreán dá éis sin, i gcás ina ndéanfaidh aon duine aon leas i dtalamh a dhiúscairt agus—

(a) gur comhlacht daoine ar a bhfuil rialú ag an diúscróir an duine chun a ndéanfar an diúscairt (dá ngairtear an t-aistrí anseo ina dhiaidh seo) nó gur comhlacht daoine ar a bhfuil rialú ag an aistrí an diúscróir nó gur comhlachtaí daoine an diúscróir agus an t-aistrí agus go bhfuil rialú ag duine éigin eile orthu araon;

(b) go ndiúscrófar an leas ar phraghas is mó ná a mhargadhluach; agus

(c) i ndáil leis an bpraghas—

(i) nach bhfuil sé le cur i gcuntas, maidir leis an diúscróir, le linn ríomh a bheith á dhéanamh chun críocha cánach ar na brabúis nó na gnóchain ó ghnó ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún nó ó thrádáil arb éard í nó ar cuid di gnó den sórt sin, ach

(ii) go bhfuil sé le cur i gcuntas amhlaidh maidir leis an aistrí,

measfar chun críocha cánach go bhfuair an t-aistrí an leas ar praghas ar cóimhéid lena mhargadh-luach an tráth a fuair sé é.

(2) Chun críocha measúnachta d'aon bhliain dar tosach an 6ú lá d'Aibreán, 1965, nó aon 6ú lá d'Aibreán dá éis sin, i gcás ina ndéanfaidh aon duine leas i dtalamh a dhiúscairt agus—

(a) gur comhlacht daoine ar a bhfuil rialú ag an diúscróir an duine chun a ndéanfar an diúscairt (dá ngairtear an t-aistrí anseo ina dhiaidh seo) nó gur comhlacht daoine ar a bhfuil rialú ag an aistrí an diúscróir nó gur comh lachtaí daoine an diúscróir agus an t-aistrí agus go bhfuil rialú ag duine éigin orthu araon—

(b) go ndiúscrófar an leas ar phraghas is lú ná a mhargadhluach, agus

(c) i ndáil leis an bpraghas—

(i) nach bhfuil sé le cur i gcuntas, maidir leis an aistrí, le linn ríomh a bheith á dhéanamh chun críocha cánach ar na brabúis nó na gnóchain ó ghnó ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún nó ó thrádáil arb éard í nó ar cuid di gnó den sórt sin, ach

(ii) go bhfuil sé le cur i gcuntas amhlaidh maidir leis an diúscróir,

measfar chun críocha cánach go ndearna an diúscróir an leas a dhiúscairt ar phraghas comhionann lena mhargadh-luach an tráth a rinne an diúscróir é a dhiúscairt.

(3) San alt seo folaíonn “comhlacht daoine” comhpháirtíocht.

101. —(1) I gcás inarb éard iad gníomhaíochtaí nó cuid de ghníomhaíochtaí cuideachta foirgneamh a thógail nó a áirithiú go dtógfar é agus tar éis an tógáil a bheith tosaithe agus tráth nach déanaí ná sé bliana tar éis a chríochnaithe go ndíolfar scaireanna sa chuideachta le duine ag a bhfuil, nó ag a mbeidh de dhroim an díola, rialú ar an gcuideachta, agus ar leith ón alt seo nach fáltas de ghné ioncaim i lámha an díoltóra an chomaoin i leith an díola, measfar, má chomhlíontar na coinníollacha a shonraítear i bhfo-alt (2), gurb ioncam de chuid an díoltóra suas go dtí an méid a shonraítear i bhfo-alt (5) an chomaoin, agus beidh sí inmhuirir faoi Chás IV de Sceideal D dá réir sin.

(2) Is iad na coinníollacha dá dtagraítear i bhfo-alt (1) den alt seo—

(a) go ndíolfar na scaireanna an 11ú lá de Bhealtaine, 1965, nó dá éis sin;

(b) go mbeidh (go díreach nó go neamhdhíreach) leas ag an gcuideachta, tráth an díola, san fhoirgneamh agus gur cúigiú cuid nó níos mó de ghlansócmhainní na cuideachta luach an leasa agus aon leasa a bheidh ag an gcuideachta amhlaidh an tráth sin in aon fhoirgneamh eile (nach foirgneamh a críochnaíodh níos mó ná sé bliana roimh an tráth sin ná foirgneamh nach bhfuil an coinníoll a shonraítear i mír (c) comhlíonta maidir leis) a thóg an chuideachta nó ar áirithigh an chuideachta go dtógfaí é;

(c) ar fhógra chuige sin a bheith seirbheáilte uirthi ag an gcigire, nach mbeidh an chuideachta tar éis a shuíomh, laistigh de lá agus fiche tar éis dáta an fhógra nó laistigh de cibé am breise a cheadaigh na Coimisinéirí Ioncaim, gur stoc trádála de chuid trádála atá á seoladh aici an leas sin agus go ndearna sí nó go ndéanfaidh sí é a dhiúscairt i ngnáthchúrsa na trádála sin.

(3) Ní bheidh feidhm ag fo-alt (1) den alt seo—

(a) má dhéanann duine nó daoine na scaireanna sa chuideachta a dhíol le cuideachta eile agus go mbeidh na scaireanna i ngach cuideachta acu sin ar teachtadh (go díreach nó go neamhdhíreach) ag an duine céanna nó ag na daoine céanna sa chomhréir chéanna, nó

(b) má dhíolann cuideachta amháin na scaireanna le cuideachta eile agus go mbeidh na scaireanna i ngach cuideachta acu ar teachtadh (go díreach nó go neamhdhíreach) ag an duine céanna nó ag na daoine céanna sa chomhréir chéanna,

agus aird a thabhairt i ngach cás ar aon difear idir na scaireanna nó idir na cearta a ghabhann leo.

(4) I gcás ina dtarlóidh roimh an díol scaireanna a luaitear i bhfo-alt (1) go mbeidh an cuideachta—

(a) tar éis a leas san fhoirgneamh, nó leas a dhíorthaíonn ón leas sin, a dhiúscairt chun an duine arb é ceannaitheoir na scaireanna é, nó chun cuideachta ag a bhfuil baint leis an gceannaitheoir, nó

(b) tar éis aon leas san fhoirgneamh a dhiúscairt chun nó i bhfabhar aon duine, agus go bhfaighidh ceannaitheoir na scaireanna, nó cuideachta ag a bhfuil baint leis an gceannaitheoir, an leas roimh an díol nó tar éis an díola de bhun comhshocraíochtaí arna ndéanamh tráth nach déanaí ná tráth an díola,

beidh feidhm ag fo-alt (1) ionann is dá mbeadh an leas a diúscraíodh dílsithe fós féin don chuideachta chéadluaite tráth na scaireanna a dhíol agus nárbh shócmhainní de chuid na cuideachta aon sócmhainní de chuid na cuideachta is ionann agus an chomaoin i leith an leas a dhiúscairt.

(5) Is é méid a mbeidh sé le meas faoi fho-alt (1) gurb ioncam de chuid an díoltóra é an chionúireacht iomchuí den mhéid (más ann) de bhrabúis nó de ghnóchain na cuideachta ab inmhuirir i leith cánach a bheadh ann dá mba stoc trádála le trádáil a bhí á seoladh ag an gcuideachta an leas dá dtagraítear i mír (b) agus i mír (c) d'fho-alt (2) (nó gach leas den sórt sin i gcás níos mó ná leas amháin a bheith ann) agus dá ndíolfaí an leas nó na leasanna sin an tráth sin ar chomaoin comhionann leis an méid seo a leanas, is é sin le rá, méid na comaoine cuí i leith na scaireanna eisithe go léir sa chuideachta—

(a) lúide aon bhreis a bhí ag margadh-luach sócmhainní na cuideachta ar an leas nó na leasanna sin thar dhliteanais chomhiomlána na cuideachta tráth an díola, nó

(b) móide aon bhreis a bhí ag na dliteanais chomhiomlána sin ar an margadh-luach sin:

Ar choinníoll nach measfar, chun críocha an fho-ailt seo agus an fho-ailt díreach ina dhiaidh seo, margadh-luach cháilmheas ghnó na cuideachta a bheith níos mó ná trí oiread mheán-ioncam na cuideachta ar feadh bliana amháin (arna ríomh chun críocha cánach) do na trí bliana díreach roimh thráth na scaireanna a dhíol nó, más giorra ná sin de thréimhse an chuideachta ann, don tréimhse níos giorra sin.

(6) Chun críocha an ailt seo, is í an chomaoin chuí i leith na scaireanna eisithe uile i gcuideachta an chomaoin iarbhír i leith an díol scaireanna a luaitear i bhfo-alt (1) móide (murarbh é díol na scaireanna eisithe go léir an díol sin) an chomhréir idir an méid iomlán scaireanna eisithe agus an méid scaireanna a díoladh:

Ar choinníoll go measfar, chun críocha an ailt seo, i gcás nach den ghné chéanna scaireanna eisithe uile na cuideachta nó nach iad na cearta céanna a ghabhann leo go léir agus nár díoladh na scaireanna uile den díol sin, gurb í an chomaoin chuí i leith na scaireanna eisithe uile sa chuideachta an tsuim ab ionann, an tráth a díoladh na scaireanna, agus margadh-luach an leasa nó na leasanna uile a luaitear i bhfo-alt (5) lúide nó, de réir mar a dhlíonn an cás, móide an bhreis a luaitear i mír (a) nó i mír (b) d'fho-alt (5).

(7) Chun críocha fho-alt (5) is í an chomhréir iomchuí, maidir le haon díol scaireanna, an chomhréir idir an gcomaoin iarbhír i leith an díola sin agus an chomaoin iarbhír i leith na díola sin agus an chomaoin chuí i leith na scaireanna eisithe uile sa chuideachta, ar shlí, ámh, gurb í an chomhréir iomchuí, i gcás ina bhfuil éifeacht ag an gcoinníoll a ghabhann leis an bhfo-alt sin roimhe seo, cibé comhréir is cóir ag féachaint do líon agus do ghné na scaireanna a díoladh agus do na cearta a ghabhann leo, i gcomparáid le líon agus gné na scaireanna eisithe uile sa chuideachta agus do na cearta nó na cearta éagsúla a ghabhann leo.

(8) Beidh aon cháin inghnóthaithe ón gcuideachta is inmhuirir ar an díoltóir de bhua na bhforálacha sin roimhe seo agus nach mbeidh íoctha aige, agus i gcás inar pearsa aonair an díoltóir measfar chun críocha an fho-ailt seo gurb í an chuid is airde dá ioncam an méid a measfar (de bhua fho-alt (1)) gurb ioncam dá chuid é.

(9) I gcás ina ndéanfaí, de dhroim scaireanna a dhíol, a mheas, faoi fho-alt (1), gurbh ioncam de chuid an díoltóra aon mhéid áirithe dá gcomhlíonfaí an coinníoll a shonraítear i bhfo-alt (2) (c), agus go mbeidh aon leas i bhfoirgneamh den sórt a luaitear i bhfo-alt (2) (b) ar teachtadh fós féin ag an gcuideachta lá cothrom sé bliana ó lá an díola, ansin, measfar go bhfuair an chuideachta a chóimhéid d'ioncam an lá cothrom sé bliana sin agus beidh sí inmhuirir faoi Chás IV de Sceideal D dá réir sin.

(10) Má tharlaíonn, tar éis na scaireanna a dhíol, go bhfaibhreoidh aon fháltais chun na cuideachta ó leas i bhfoirgneamh a dhiúscairt i gcúrsa gnó ag déileáil i dtalamh nó ag forbairt talún is leas a bhí ag an gcuideachta, an tráth a díoladh na scaireanna agus a ndearnadh an brabús a d'éireodh ar an gcéanna a dhiúscairt a chur i gcuntas ina leith le linn ríomh a bheith á dhéanamh ar an méid ioncaim ab inmhuirir i leith cánach faoi threoir an díola faoi na forálacha sin roimhe seo den alt seo, déanfar neamhshuim de na fáltais chun críocha cánach ioncaim más cóir agus a mhéid is cóir sin ag féachaint d'aon cháin a muirearaíodh faoi na forálacha sin.

(11) I gcás ina bhfuil cuideachta tar éis foirgneamh a fhoirgniú, nó tar éis tosú ar fhoirgneamh a fhoirgniú, ar thalamh ina bhfuil leas ag cuideachta lena bhfuil baint ag an gcuideachta sin agus go bhfaighidh duine rialú ar an gcéad chuideachta tar éis an foirgniú a bheith tosaithe agus tráth nach déanaí ná sé bliana tar éis é a chríochnú, ansin, maidir le scaireanna sa chuideachta ag a bhfuil leas sa talamh a dhíol leis an duine sin (arna dhéanamh roimh an duine sin d'fháil rialú ar an gcéad chuideachta nó dá éis sin), beidh feidhm ag na fo-ailt sin roimhe seo mar atá feidhm acu maidir le cuideachta den sórt a luaitear iontu ach amháin tagairtí do leas sa talamh a chur in ionad tagairtí do leas san fhoirgneamh.

(12) I gcás ina bhfoirceannfar cuideachta nach seolann trádáil ach arb iad a gníomhaíochtaí nó cuid dá gníomhaíochtaí foirgneamh a fhoirgniú nó a áirithiú go bhfoirgneofaí foirgneamh agus go dtarlóidh tosú an fhoirceannta tráth tar éis an foirgniú a bheith tosaithe agus tráth nach déanaí ná sé bliana tar éis é a chríochnú, ansin, má bhí (díreach nó neamhdhíreach) leas ag an gcuideachta san fhoirgneamh díreach roimh an tráth sin, measfar, chun críocha cánach ioncaim, go bhfuair an chuideachta, díreach roimh an tráth sin, brabúis neamhchánaithe, is inmhuirir faoi Chás IV de Sceideal D), ar cóimhéid leis an méid (más ann) brabús nó gnóchan de chuid na cuideachta ab inmhuirir i leith cánach a d'éireodh dá mba rud é, i gcás inarbh stoc trádála thrádáil a bhí á seoladh ag an gcuideachta an leas, go ndearnadh, díreach roimh an tráth sin, an leas a dhiúscairt i gcúrsa na trádála ar chomaoin ar cóimhéid lena mhargadh-luach an tráth sin.

(13) Chun críocha na bhfo-alt sin roimhe seo, measfar go bhfolaíonn foirgneamh neamhchríochnaithe an méid sin d'aon ábhar leis an gcuideachta is gá chun an foirgneamh a thógáil, agus measfar go bhfolaíonn foirgneamh (críochnaithe nó neamhchríochnaithe) a láithreán.

(14) Chun críocha na ailt seo—

(a) forléireofar “scair” maidir le cuideachta nach bhfuil faoi theorainn scaireanna (cibé acu atá nó nach bhfuil scairchaipiteal aici) mar fhocal a fholaíonn tagairtí do leasanna an chomhalta sa chuideachta sa cháil sin is cuma cad é an sórt leas an leas sin, agus

(b) measfar gurb ionann agus scair a dhíol na cearta a ghabhann le scair nó is cuid de scair a dhíol, amhail agus dá mba scaireanna ar leithligh na cearta a folaíodh sa díol agus na cearta nár folaíodh.

(15) I gcás ina measfar de bhua an ailt seo gurb ioncam de chuid an díoltóra an chomaoin i leith scaireanna a dhíol agus go mbeidh aon urrúis de chuid na cuideachta seachas scaireanna sa chuideachta folaithe sa díol ar phraghas de bhreis ar dhliteanas na cuideachta i leith na n-urrús, áireofar chun críocha an ailt seo gur cuid den chomaoin i leith na scaireanna a dhíol an bhreis.

102. —(1) Faoi réir forálacha an ailt seo, i gcás—

(a) inarb é sórt cuideachta cuideachta (dá ngairtear an chéad chuideachta ina dhiaidh seo san alt seo) go mbeadh feidhm ag alt 101 dá ndíolfaí scaireanna sa chuideachta le duine ag a bhfuil, nó ag a mbeadh de dhroim an díola, rialú ar an gcuideachta;

(b) inar le cuideachta eile (dá ngairtear an dara cuideachta ina dhiaidh seo san alt seo) scaireanna sa chuideachta sin (go díreach nó trí ainmní);

(c) ina ndíolfar aon tráth (dá ngairtear an tráth iomchuí ina dhiaidh seo san alt seo) scaireanna sa dara cuideachta le duine ag a bhfuil, nó ag a mbeidh de dhroim an díola, rialú ar an gcéad chuideachta; agus

(d) gur scaireanna den ghné chéanna agus a thugann na cearta céanna na scaireanna eisithe uile sa dara cuideachta an tráth iomchuí,

measfar chun críocha alt 101 go ndearnadh an uimhir iomchuí scaireanna sa chéad chuideachta a dhíol an tráth iomchuí leis an duine a luaitear i mír (c) ag díoltóir na scaireanna a luaitear sa mhír sin ar chomaoin comhionann leis an méid a shonraítear i bhfo-alt (3).

(2) Chun críocha an fho-ailt sin roimhe seo, is í an uimhir iomchuí scaireanna sa chéad chuideachta an uimhir a gheofar tríd an uimhir iomlán scaireanna sa chéad chuideachta ba de chuid (mar a dúradh), an tráth iomchuí, leis an dara cuideachta a iolrú ar an gcodán arb é a uimhreoir an uimhir scaireanna sa dara cuideachta a díoladh mar a luaitear i mír (c) den fho-alt sin agus arb é a ainmneoir an uimhir iomlán scaireanna eisithe sa dara cuideachta an tráth iomchuí.

(3) Is é an méid dá dtagraítear i bhfo-alt (1) méid na comaoine i leith an díola a luaitear i bhfo-alt (1) (c)—

(a) lúide an méid a gheofar trí aon bhreis a bheidh sa luach a shonraítear san fho-alt ina dhiaidh seo thar dhliteanais chomhiomlána an dara cuideachta an tráth iomchuí a iolrú ar an gcodán a shonraítear san fho-alt sin roimhe seo, nó

(b) móide an méid a gheofar trí aon bhreis a bheidh sna dliteanais sin thar an luach sin a iolrú ar an gcodán sin.

(4) Is é an luach dá dtagraítear san fho-alt sin roimhe seo an luach arb é, an tráth iomchuí, margadh-luach sócmhainní uile an dara cuideachta é seachas na scaireanna sa chéad chuideachta dá cuid (mar a dúradh) an tráth sin.

(5) I gcás ina dtarlóidh, sna himthosca a thuairiscítear i míreanna (a) go (c) d'fho-alt (1), nach den ghné chéanna na scaireanna eisithe uile sa dara cuideachta, nó nach iad na cearta céanna a thugann siad go léir, an tráth iomchuí, beidh éifeacht ag na forálacha sin roimhe seo den alt seo ionann is dá bhfágfaí ar lár mír (1) (d) agus dá gcuirfí in ionad an chodáin a shonraítear i bhfo-alt (2) cibé codán is codán cóir ag féachaint d'uimhir agus do ghné na scaireanna sa dara cuideachta a díoladh mar a luaitear i bhfo-alt (1) (c) agus na cearta a ghabh leo, i gcomparáid le huimhir agus gné na scaireanna eisithe uile sa dara cuideachta an tráth iomchuí agus na cearta nó na cearta éagsúla a ghabh leo, agus aon tagairt don chodán chéadluaite a fhorléiriú dá réir sin.

(6) I gcás ina dtarlóidh, sna himthosca a thuairiscítear i míreanna (a) go (c) d'fho-alt (1)—

(a) gur cuideachta den sórt a luaitear sa mhír sin (a) an dara cuideachta í féin, agus

(b) go bhfuil, nó go mbeidh de dhroim an díola, rialú ar an dara cuideachta ag an duine lena ndíolfar na scaireanna sa dara cuideachta,

beidh feidhm ag forálacha alt 101 agus ag na forálacha roimhe seo den alt seo, go huile.

(7) Más rud é, in ionad scaireanna sa dara cuideachta a dhíol mar a luaitear i bhfo-alt (1) (c), gurb iad na scaireanna a dhíolfar scaireanna i gcuideachta (dá ngairtear an chuideachta dheiridh ina dhiaidh seo san fho-alt seo) ag a bhfuil, trí shraith cuideachtaí, leas neamhdhíreach i scaireanna na chéad chuideachta, beidh feidhm ag na forálacha roimhe seo den alt seo, agus iad modhnaithe mar is gá, maidir le gach cuideachta (arb í an chéad chuideachta í nó an chuideachta dheiridh nó ceann den sraith cuideachtaí) ar a mbeidh, tráth an díola nó ar a mbeidh, de dhroim an díola, rialú ag an duine lena ndíolfar na scaireanna sa chuideachta.

103. —(1) I gcás ina ndéanfar bearta cónasctha scaireanna i gcuideachta a dhíol tráthanna éagsúla leis an duine céanna agus go bhfaighidh an duine sin, de dhroim aon cheann de na díola seachas an chéad díol, rialú ar an gcuideachta, ansin, chun críocha cheachtar den dá alt roimhe seo, measfar aon díol níos luaithe ná an díol ar dá dhroim a gheobhaidh sé rialú (nach díol a rinneadh roimh an 11ú lá de Bhealtaine, 1965) a bheith arna dhéanamh tráth an díola sin.

(2) Chun críocha an fho-ailt sin roimhe seo measfar bearta scaireanna a bheith cónasctha más bearta scaireanna iad faoi seach de chuid (go díreach nó trí ainmní) an duine chéanna nó beirt daoine nó níos mó a bhfuil baint ag duine acu leis an duine eile nó le gach duine de na daoine eile; agus chun críocha an fho-ailt seo measfar gur de chuid duine scaireanna—

(a) más de chuid chuideachta iad atá faoina rialú, nó

(b) má tá siad ar teachtadh ag iontaohaithe de dhroim socraíochta (mar a mhínítear in alt 96 (3)) arb eisean an socraitheoir (mar a mhínítear amhlaidh) ina leith.

(3) I gcás ina bhfaighidh duine rialú ar chuideachta aon tráth—

(a) aon díol ar scaireanna sa chuideachta, cibé acu díol leis an duine sin é nó le duine óna bhfaighidh sé na scaireanna go díreach nó go neamhdhíreach, a rinneadh roimh an tráth sin agus a rinneadh de bhun comhshocraíochtaí chun an rialú ar an gcuideachta a aistriú, nó

(b) aon díol ar scaireanna sa chuideachta arna dhéanamh le duine eile óna bhfuair an duine chéadluaite iad, go díreach nó go neamhdhíreach, is díol a rinneadh tar éis an trátha sin agus a rinneadh de bhun comhshocraíochtaí chun na scaireanna a aistriú chun an duine chéadluaite,

measfar, chun críocha an dá alt roimhe seo, gur díol é a mbeidh rialú ar an gcuideachta dá dhroim ag an neas-cheannaitheoir.

(4) Chun críocha an ailt seo agus an dá alt roimhe seo measfar gur díol le duine díol le cuideachta faoin rialú, nó lena ainmní, agus measfar gur leas a bhunú i bhfabhar duine leas a bhunú i bhfabhar cuideachta faoina rialú nó i bhfabhar a ainmní.

(5) Chun na gcríocha réamhráite, i gcás beirt daoine nó níos mó a bheith ag gníomhú le chéile chun rialú ar chuideachta a fháil nó a fheidhmiú, measfar gur duine amháin iad maidir leis an gcuideachta sin.

(6) I gcás scaireanna a dhíol de bhun comhaontú roimh ré, measfar chun críocha an dá alt roimhe seo agus na bhforálacha roimhe seo den alt seo gurb é tráth an comhaontú a dhéanamh tráth an díola.

Caibidil VIII

Cíosanna áirithe a íoc gan Cáin a Asbhaint

104. —(1) San alt seo—

ciallaíonn “léasóir” duine lenarb iníoctha cíos;

ciallaíonn “áitreabh” aon tailte, tionóntáin nó oidhreachtáin sa Stát;

ciallaíonn “cíos” aon íocaíocht de shórt dá luaitear in alt 93 (1) (b).

(2)   (a) Is dleathach don chigire comhshocraíocht a dhéanamh le léasóir trína ndéanfar an cháin ioncaim is inmhuirir ar aon chíos, nó ar gach cíos, is iníoctha leis an léasóir a mheasúnú agus a mhuirearú trí mheasúnacht faoi Chás IV de Sceideal D in ionad í a asbhaint faoi alt 433 nó 434.

(b) Más rud é de bhun comhshocraíochta den sórt sin go mbeidh léasóir, i gcás aon bhliain mheasúnachta, inmhuirir trí mheasúnacht faoi Chás IV de Sceideal D i leith dhá mhéid cíosa nó níos mó, féadfar na méideanna ar leithligh a mheasúnú san aon mheasúnacht amháin.

(c) Tiocfaidh aon chomhshocraíocht den sórt sin i ngníomh amhail ó thosach na bliana measúnachta.

(d) Féadfaidh ceachtar páirtí in aon chomhshocraíocht den sórt sin, tráth ar bith, fógra a thabhairt i scríbhinn don pháirtí eile gur mian leis an chomhshocraíocht a fhoirceannadh, agus, i ndeireadh míosa ó dháta an fhógra sin a thabhairt, foirceannfar an chomhshocraíocht.

(3) Maidir le comhshocraíocht a dhéanamh faoin alt seo agus ó am go ham i gcaitheamh ré na comhshocraíochta sin, féadfaidh an cigire, trí fhógra i scríbhinn, a cheangal ar an léasóir cibé eolas a shonrófar san fhógra i dtaobh na gcíosanna is infhaighte aige a sheachadadh laistigh den am a bheidh teoranta leis an bhfógra agus, go háirithe agus gan dochar go ghinearáltacht a bhfuil roimhe seo, féadfaidh sé a cheangal ar an léasóir ráiteas a sheachadadh ag insint ainmneacha agus seoltaí na ndaoine uile ag arb iníoctha cíosanna leis, méid bliantúil an chíosa is iníoctha ag gach duine acu sin agus suíomh an áitribh arb iníoctha an cíos sin ina leith.

(4) I gcás inar gá sin chun éifeacht a thabhairt d'fho-alt (2) féadfaidh an cigire fógra i scríbhinn a thabhairt d'aon duine ag arb iníoctha cíos—

(a) á chur in iúl dó go gcaithfear íocaíochtaí den chíos a thiocfaidh chun bheith iníoctha aige leis an léasóir a bheidh i gceist ar dháta sonraithe nó dá éis (nach lú ná mí i ndiaidh dháta an fhógra) a íoc gan cáin a asbhaint;

(b) á chur in iúl go bhfuil an fógra a tugadh cheana faoi mhír (a) den fho-alt seo cealaithe agus gurb inasbhainte cáin as gach íocaíocht den chíos a íocfar tar éis dáta shonraithe (nach lú ná seacht lá i ndiaidh dháta an fhógra).

(5) Beidh éifeacht ag na forálacha seo a leanas maidir le híocaíochtaí cíosa is iníoctha gan cáin a asbhaint de réir treoracha a thabharfar faoi fho-alt (4).

(a) beidh éifeacht ag alt 93 maidir leis na híocaíochtaí ionann agus dá scriosfaí fo-alt (3) (b) den alt sin;

(b) measfar chun críocha alt 81 (4) (b) gur faoi ghearr-léas is iníoctha na híocaíochtaí;

(c) i gcás ina ndéanfar na híocaíochtaí a thiocfaidh chun bheith iníoctha i mbliain mheasúnachta a íoc i leith áitribh a bheidh á áitiú chun críocha trádála nó gairme a sheolann an duine a íocann iad, lamhálfar don duine sin, trí aisíoc nó ar shlí eile, cibé faoiseamh, más aon fhaoiseamh é, is gá chun méid iomlán na cánach a bheidh air sa deireadh don bhliain a laghdú go dtí an méid a bheadh air dá mbeifí gan an fógra faoi fho-alt (4) (a) a thabhairt;

(d) déanfar an oiread de na híocaíochtaí a thiocfaidh chun bheith iníoctha i mbliain mheasúnachta, arb íocaíochtaí iad nach mbeidh le cur i gcuntas ar shlí eile le linn ríomh a dhéanamh, chun críocha cánach ioncaim, ar mhéid aon bhrabús nó gnóchan nó caillteanais de chuid an duine a íocfaidh iad, a asbhaint as ioncam, nó a fhritháireamh in aghaidh ioncam, an duine sin don bhliain mheasúnachta.

Caibidil IX

Forálacha Ilghnéitheacha maidir le Sceideal D

105. —Beidh muirear agus íoc cánach faoi Sceideal D ar na daoine nó na comhlachtaí daoine a gheobhaidh an t-ioncam, nó a bheidh i dteideal an ioncaim a n-ordaítear faoin Acht seo cáin faoin Sceideal sin a mhuirearú ina leith.

106. —I gcás ina mbeidh aon chreidiúnaí ar aon rátaí nó measúnachtaí nach inmhuirir mar bhrabúis i dteideal aon úis airgid, féadfar an cháin is iníoctha air sin a mhuirearú ar an oifigeach cuí ag a mbeidh bainistí na gcuntas, agus beidh seisean freagrach i ngach ní is gá chun go bhféadfar an cháin a mhuirearú go cuí agus ina híoc, ionann agus dá mba éard iad na rátaí nó na measúnachtaí brabúis is inmhuirir i leith cánach, agus beidh sé, sa tslí chéanna, slánaithe maidir le gach ní den sórt sin ionann agus dá mba inmhuirir na rátaí nó na measúnachtaí sin.

(2) I gcás—

(a) ina bhféadfar cáin d'aon bhliain mheasúnachta a mhuirearú mar a dúradh ar an oifigeach cuí ag á mbeidh bainistí cuntas comhlachta, agus

(b) ina mbeidh an comhlacht sin, an bhliain sin, ag áitiú aon mhaoine a mbeadh aon cháin ina leith faoi Sceideal A don bhliain sin le hiompar, i ndeireadh na dála, ag an gcomhlacht sin mura mbeadh an fo-alt seo,

ansin, nuair a bheifear ag ríomh an mhéid a bhféadfar an t-oifigeach cuí sin a mhuirearú ina leith amhlaidh don bhliain sin, asbhainfear suim is comhionann le cibé méid acu seo a leanas is lú—

(i) an méid a bhféadfaí, mura mbeadh an fo-alt seo, an t-oifigeach cuí sin a mhuirearú amhlaidh ina leith,

(ii) an méid glan a mbeadh an cháin ina leith, dá dtagraítear i mír (b), le hiompar, i ndeireadh na dála, ag an gcomhlacht sin mura mbeadh an fo-alt seo.

107. —(1) Más rud é, i gcás aon bhrabúis nó gnóchain is inmhuirir faoi Chás III de Sceideal D de bhun alt 78 nó is inmhuirir faoi Chás I, Cás II nó Cás IV de Sceideal D gur gá, d'fhonn teacht ar na brabúis nó ar na gnóchain nó ar na caillteanais in aon bhliain mheasúnachta nó tréimhse eile, na brabúis nó na gnóchain nó na caillteanais d'aon tréimhse a ndearnadh na cuntais suas ina haghaidh a roinnt agus a chionroinnt i leith tréimhsí sonraithe, nó aon bhrabúis nó gnóchain nó caillteanais den sórt sin nó aon chodanna cionroinnte díobh a chomhshuimiú beidh sé dleathach roinnt agus cionroinnt nó comhshuimiú den sórt sin a dhéanamh.

(2) Déanfar aon chionroinnt faoin alt seo i gcomhréir leis an méid míonna nó codán de mhíonna sna tréimhsí faoi seach.

108. —Maidir le hioncam a ríomh chun críocha cánach ioncaim in aghaidh aon bhliana measúnachta, déanfar aon ashbaint ab inlamháilte, mura mbeadh an t-alt seo, i leith na cánach dá ngairtear sa Ríocht Aontaithe cáin bhrabús a laghdú méid is comhionann le cibé méid den cháin sin is féidir, faoi alt 21 den Acht Airgeadais, 1949 , a lamháil mar chreidiúint i gcoinne cánach brabús corparáide.

CUID V

Sceideal E agus na Príomh-Fhorálacha a Bhaineann leis

Caibidil I

Muirearú i leith Cánach, etc.

109. —Is é seo a leanas an Sceideal a luaitear san Acht seo mar Sceideal E—

Sceideal E

1. Muirearófar cáin faoin Sceideal seo i leith gach oifige poiblí nó fostaíochta brabúis, agus i leith gach blianachta, pinsin, nó stipinn is iníoctha as ioncaim poiblí an Stáit, seachas blianachtaí a mhuirearófar faoi Sceideal C, in aghaidh gach fiche scilling de mhéid bliantúil an chéanna.

2. Déanfar cáin faoin Sceideal seo a mhuirearú freisin i leith aon oifige, fostaíochta nó pinsin ab inmhuirir i leith cánach faoi Sceideal D, mura mbeadh an coinníoll a ghabhann le alt 52, na brabúis nó na gnóchain ón gcéanna.

3. Sa Sceideal seo folaíonn an focal “blianacht” agus an focal “pinsean”, faoi seach, blianacht a íoctar go saorálach nó ar féidir scor de agus pinsean a íoctar amhlaidh nó ar féidir scor de amhlaidh.

4. Na forálacha sin roimhe seo den Sceideal seo is forálacha iad gan dochar d'aon fhoráil eile den Acht seo ag ordú cáin a mhuirearú faoin Sceideal seo, agus muirearófar dá réir sin cáin a ordaítear a mhuirearú amhlaidh.

5. Beidh feidhm ag forálacha Sceideal 2 maidir leis an gcáin a bheidh le muirearú faoin Sceideal seo.

110. —(1) Déanfar cáin faoi Sceideal E a mhuirearú go blian túil ar gach duine a mbeidh aige, nó a mbeidh á feidhmiú aige, oifig nó fostaíocht bhrabúis a luaitear sa Sceideal sin, nó arb iníoctha leis aon bhlianacht, pinsean, nó stipinn, is inmhuirir faoin Sceideal sin, i leith na dtuarastal, na dtáillí, an phá, na bpeircuisí nó na mbrabús uile de shórt ar bith uathu in aghaidh na bliana roimh an mbliain mheasúnachta agus a ríomh:—

(a) i gcás díolaíochtaí a ndéantar forálacha Chaibidil IV den Chuid seo a fheidhmiú ina leith le halt 125, ar mhéid na ndíolaíochtaí sin don bhliain mheasúnachta, agus ní ar shlí eile;

(b) i gcás aon oifige nó fostaíochta a sealbhaíodh nó a feidhmíodh, go hócáideach nó ó am go ham, sa Stát ag duine nach raibh ina chónaí ann go leanúnach, ar mhéid na dtuarastal, na dtáillí, an phá, na bpeircuisí nó na mbrabús uile sin de shórt ar bith uathu don bhliain mheasúnachta;

(c) in aon chás eile, faoi réir forálacha alt 111, ar mhéid na dtuarastal, na dtáillí, an phá, na bpeircuisí, nó na mbrabús sin uile don bhliain roimh an mbliain mheasúnachta,

tar éis méid na ndleachtanna nó na suimeanna eile a ashbaint is iníoctha nó is inmhuirir ar an gcéanna de bhua aon reachta, i gcás ina ndearna an páirtí a bheidh le muirearú an céanna a íoc agus a iompar dáiríre bona fide.

(2) San alt seo ciallaíonn “díolaíochtaí” rud ar bith is inmheasúnaithe i leith cánach ioncaim faoi Sceideal E.

111. —(1) I gcás cáin ioncaim is inmhuirir faoi Sceideal E maidir le haon oifig nó fostaíocht a shealbhaíonn aon duine, nó maidir le haon bhlianacht, pinsean nó stipinn a bhfuil duine ar bith ina theideal déanfar, san aicme cáis dá dtagraítear in alt 110 (1) (c) agus faoi réir a bhforáiltear ina dhiaidh seo, cáin a ríomh—

(a) maidir leis an mbliain mheasúnachta inar chéad-shealbhaigh an duine an oifig nó an fhostaíocht nó inar chéadtháinig sé i dteideal na blianachta, an phinsin, nó na stipinne, ar mhéid a dhíolaíochtaí don bhliain sin;

(b) maidir le blianta measúnachta ina dhiaidh sin, ar mhéid iomlán na ndíolaíochtaí don bhliain roimh an mbliain mheasúnachta, ar choinníoll, más sa bhliain roimh an mbliain mheasúnachta a chéad-shealbhaigh an duine an oifig nó an fhostaíocht nó a chéad-tháinig sé i dteideal na blianachta, an phinsin, nó na stipinne, go ndéanfar an ríomh ar mhéid na ndíolaíochtaí don bhliain mheasúnachta, agus ar choinníoll freisin, más sa bhliain roimh an mbliain roimh an mbliain mheasúnachta a chéadshealbhaigh an duine an oifig nó an fhostaíocht nó a chéad-tháinig sé i dteideal na blianachta, an phinsin nó na stipinne, go mbeidh sé i dteideal, ar fhógra i scríbhinn a thabhairt don chigire laistigh de dhá mhí dhéag tar éis deireadh na bliana measúnachta, go muirearófaí é ar mhéid na ndíolaíochtaí don bhliain mheasúnachta.

(2) Más rud é in aon bhliain mheasúnachta go scoirfidh duine de bheith i seilbh oifige nó fostaíochta nó de bheith i dteideal blianachta, pinsin nó stipinne is inmhuirir faoi Sceideal E, muirearófar cáin don bhliain sin ar mhéid a dhíolaíochtaí don tréimhse dar tosach an 6ú lá d'Aibreán sa bhliain sin agus dar críoch dáta an scoir agus, má muirearaíodh cáin ar shlí seachas de réir na forála seo aisíocfar aon cháin a ró-íocadh nó féadfar measúnacht bhreise a dhéanamh, de réir mar is gá sa chás.

(3) I gcás duine d'fháil bháis a mbeadh cáin inmhuirir ina chás faoi fho-alt (2) in aghaidh aon bhliana áirithe, mura mbeadh é d'fháil bháis, déanfar an cháin ab inmhuirir amhlaidh a mheasúnú agus a mhuirearú ar a sheiceadóirí nó ar a riarthóirí agus is fiach é a bheidh dlite óna eastát agus iníoctha as.

(4) San alt seo ciallaíonn “díolaíochtaí” an tuarastal, na táillí, an pá, na peircuisí nó na brabúis nó na gnóchain uile de gach sórt ó oifig nó fostaíocht, nó méid aon bhlianachta, pinsin nó stipinne, cibé acu é.

112. —(1) Aon asbhaint ó dhíolaíochtaí a lamhálfar faoin Acht seo chun críche measúnacht i leith cánach ioncaim faoi Sceideal E a ríomh déanfar í faoi threoir na méide a íocadh nó a iompraíodh in aghaidh na bliana nó na coda den bhliain ar ar a díolaíochtaí a dhéanfar an ríomh.

(2) San alt seo tá le “díolaíochtaí” an bhrí chéanna atá leis in alt 111.

113. —(1) Féadfaidh duine ar bith a mhuirearófar i leith cánach ioncaim faoi Sceideal E achomharc a dhéanamh chun na gCoimisinéirí Ioncaim i gcoinne méid na cánach a baineadh as a dhíolaíochtaí d'aon bhliain áirithe.

(2) Eistfidh agus cinnfidh na Coimisinéirí Speisialta achomharc a dhéanfar chucu faoi fho-alt (1) ionann agus dá mba achomharc é in aghaidh measúnacht i leith cánach ioncaim agus beidh feidhm dá réir sin le haon mhodhnuithe is gá ag forálacha an Achta seo a bhaineann le hathéisteacht achomhairc agus le cás a shonrú le haghaidh tuairim na hArd-Chúirte or phonc dlí.

Caibidil II

Íocaíochtaí ar Scor, etc.

114. —(1) Faoi réir forálacha na Caibidle seo, muirearófar cáin ioncaim faoi Sceideal E maidir le haon íocaíocht lena mbaineann an t-alt seo arna déanamh le sealbhóir nó le hiarshealbhóir aon oifige nó fostaíochta, nó lena sheiceadóirí nó lena riarthóirí, cibé acu is é an duine ar faoi a shealbhaíonn nó a shealbhaigh sé an oifig nó an fhostaíocht, nó aon duine eile, a rinne an íocaíocht.

(2) Baineann an t-alt seo le haon íocaíocht (nach inmhuirir cáin ioncaim uirthi ar shlí eile) arna déanamh, cibé acu de bhun aon oibleagáide dlíthiúla é nó nach ea, go díreach nó go neamhdhíreach i gcomaoin nó de dheasca, nó ar shlí eile i ndáil le, foirceannadh shealbhú na hoifige nó na fostaíochta nó i gcomaoin nó de dheasca, nó ar shlí eile i ndáil le, aon athrú ar fheidhmeanna nó ar dhíolaíochtaí na hoifige nó na fostaíochta, lena n-áirítear aon íocaíocht mar iomalartú ar íocaíochtaí bliantúla nó tréimhsiúla (is cuma cáin a bheith, nó gan a bheith, inmhuirir orthu) a dhéanfaí ar shlí eile mar a dúradh.

(3) Chun críocha na Caibidle seo, aon íocaíocht a rinneadh le céile duine a shealbhaíonn nó a shealbhaigh oifig nó fostaíocht nó le haon ghaol nó cleithiúnaí leis nó a rinneadh thar ceann an duine sin nó ar a ordú, áireofar gur leis an duine sin a rinneadh í, agus aon chomaoin luachmhar seachas airgead áireofar gurb íocaíocht airgid í ar cóimhéid le luach na comaoine sin ar dháta a tugtha.

(4) Aon íocaíocht is inmhuirir i leith cánach de bhua an ailt seo áireofar í mar ioncam a fuarthas ar an dáta seo a leanas, is é sin le rá—

(a) i gcás íocaíocht mar iomalartú ar íocaíochtaí bliantúla nó ar íocaíochtaí tréimhsiúla eile, dáta an iomalartaithe;

(b) i gcás aon íocaíochta eile, dáta an fhoirceannta nó an athraithe ar ina leith a rinneadh an íocaíocht,

agus áireofar í mar dhíolaíochtaí oifige de chuid shealbhóir nó iarshealbhóir na hoifige nó na fostaíochta is inmheasúnaithe i leith cánach ioncaim faoi Sceideal E.

(5) I gcás aon duine d'fháil bháis ab inmhuirir, mura mbeadh go bhfuair sé bás, i leith cánach maidir le haon íocaíocht den sórt sin, déanfar an cháin ab inmhuirir amhlaidh a mheasúnú agus a mhuirearú ar a sheiceadóirí nó ar a riarthóirí, agus beidh sí ina fiach a bheidh dlite óna eastát agus iníoctha as.

(6) Ní bhaineann an t-alt seo le haon íocaíocht a rinneadh roimh an 14ú lá d'Aibreán, 1965, ná le haon íocaíocht, is cuma cá huair a rinneadh í—

(a) is íocaíocht a rinneadh de bhun oibleagáide faoina ndeachthas roimh an dáta sin; nó

(b) is íocaíocht a rinneadh i leith foirceannta nó athraithe a tharla roimh an dáta sin, nach íocaíocht a rinneadh mar iomalartú ar íocaíochtaí bliantúla nó ar íocaíochtaí tréimhsiúla eile;

ach faoi réir na nithe a dúradh baineann an t-alt seo le híocaíochtaí arna ndéanamh roimh an Acht seo a rith nó ina dhiaidh sin.

(7) I gcás aon íocaíocht is inmhuirir i leith cánach faoin alt seo a dhéanamh le haoin duine in aon bhliain mheasúnachta, is é dualgas an duine a rinne í sonraí ina taobh a sheachadadh i scríbhinn don chigire tráth nach déanaí ná ceithre lá dhéag tar éis deireadh na bliana sin.

115. —(1) Ní mhuirearófar cáin de bhua alt 114 i leith na n-íocaíochtaí seo a leanas, is é sin le rá—

(a) aon íocaíocht a rinneadh i ndáil le seilbh oifige nó fostaíochta a foirceannadh mar gheall ar bhás an tsealbhóra, nó a rinneadh de bharr díobháil a bhain do shealbhóir oifige nó fostaíochta nó de bharr míchumas a bheith air;

(b) aon suim is inmhuirir i leith forchánach faoi alt 525;

(c) sochar a soláthraíodh de bhun aon scéime nó comhaontaithe den sórt dá dtagraítear in alt 227 i gcás inarb inmhuirir cáin ar shealbhóir na hoifige nó na fostaíochta i leith suimeanna a íocadh, nó a áiríodh mar shuimeanna a íocadh, chun an sochar a sholáthar;

(d) sochar a íocadh de bhun aon scéime nó ciste de shórt a thuairiscítear in alt 228 (1) (2).

(2) Ní mhuirearófar cáin de bhua alt 114 i leith íocaíochta i leith oifige nó fostaíochta inar fholaigh seirbhís an tsealbhóra seirbhís choigríche más rud é—

(a) i gcás íocaíocht chúitimh mar gheall ar chailliúint oifige, gur fholaigh an tseirbhís choigríche iomlán na dtrí bliana díreach roimh an dáta iomchuí (nó an tréimhse iomlán seirbhíse, má ba ghiorra ná trí bliana í), nó

(b) i gcás aon íocaíochta eile, gur fholaigh an tseirbhís choigríche—

(i) in aon chás, trí cheathrú cuid den tréimhse iomlán sheirbhíse anuas go dtí an dáta iomchuí, nó

(ii) i gcás inar mhó ná deich mbliana an tréimhse sheirbhíse anuas go dtí an dáta iomchuí, iomlán na ndeich mbliana deiridh, nó

(iii) i gcás inar mhó ná fiche bliain an tréimhse sheirbhíse anuas go dtí an dáta iomchuí, leath na tréimhse sin lena n-áirítear aon deich gcinn den fhiche bliain deiridh.

(3) Ní mhuirearófar cáin de bhua alt 114 i leith íocaíocht nach mó ná £3,000, agus i gcás íocaíochta de bhreis ar an méid sin ní mhuirearófar í ach i leith na breise:

Ar choinníoll, i gcás ina ndéanfar dhá íocaíocht nó níos mó a mbeidh cáin inmhuirir ina leith de bhua an ailt seo, nó a mbeadh cáin inmhuirir ina leith ar leithligh ó na forálacha sin roimhe seo den fho-alt seo, leis an duine céanna nó i leith an duine chéanna i leith na hoifige nó na fostaíochta céanna, nó i leith oifigí nó fostaíochtaí éagsúla faoin bhfostóir céanna nó faoi fhostóirí comhpháirte, go mbeidh feidhm ag an bhfo-alt seo amhail agus dá mba aon íocaíocht amháin de mhéid ab ionann agus an méid comhiomlán sin na híocaíochtaí sin; agus go ndéanfar méid aon íocaíochta ar bith ar arb inmhuirir cáin a chinneadh mar a leanas, is é sin le rá—

(a) i gcás ina n-áireofar na híocaíochtaí mar ioncam do bhlianta measúnachta éagsúla, bainfear an tsuim sin £3,000 as íocaíocht a áirítear mar ioncam bliana roimhe sin i dtosaíocht ar aon íocaíocht a áiríodh mar ioncam bliana níos déanaí, agus

(b) faoi réir na nithe a dúradh, déanfar an tsuim sin a asbhaint go rátúil as na híocaíochtaí de réir a méideanna faoi seach.

(4) An duine ar arb inmhuirir cáin de bhua alt 114 i leith aon íocaíochta féadfaidh sé, roimh dheireadh sé bliana tar éis deireadh na bliana measúnachta a n-áireofar an íocaíocht mar ioncam lena linn, trí fhógra i scríbhinn chun an chigire aon fhaoiseamh den sórt is infheidhmithe maidir leis an gcéanna faoi Sceideal 3 a éileamh; agus i gcás ina ndéanfar agus ina lamhálfar éileamh den sórt sin go cuí, déanfar gach aisíoc agus gach measúnacht chánach is gá chun éifeacht a thabhairt dó.

(5) Chun críocha an ailt seo agus Sceideal 3 áireofar oifigí agus fostaíochtaí a ndéantar ina leith íocaíochtaí lena mbaineann an fo-alt díreach roimhe seo a bheith i seilbh fostóirí comhpháirte, má tharlaíonn ar an dáta arb é an dáta iomchuí é maidir le haon cheann de na híocaíochtaí sin, do cheann de na fostóirí sin a bheith faoi rialú an fhostóra eile nó faoi rialú tríú duine a dhéanann rialú ar an bhfostóir nó atá faoina rialú ar an dáta sin nó aon dáta eile dá shórt.

(6) San alt seo ciallaíonn “rialú”, maidir le comhlacht corpraithe, cumhacht duine chun a áirithiú, trí scaireanna a shealbhú nó cumhacht vótála a bheith aige sa chomhlacht corpraithe sin nó in aon chomhlacht corpraithe eile nó maidir leis an gcéanna nó de bhua aon chumhachtaí a thugtar trí na hairteagail chomhlachais nó aon doiciméad eile a rialaíonn an comhlacht corpraithe sin nó aon chomhlacht corpraithe eile, go stiúrófar gnó an chomhlachta chorpraithe a chéadluaitear de réir thoil an duine sin agus, maidir le comhpháirtíocht, ciallaíonn sé ceart chun scair is mó ná leath sócmhainní, nó is mó ná leath ioncaim, na comhpháirtíochta.

(7) San alt seo tá leis “an dáta iomchuí”, “íocaíocht chúitimh mar gheall ar chailliúint oifige”, agus “seirbhís choigríche” na bríonna céanna atá leo i Sceideal 3 agus folaíonn tagairtí d'fhostóir nó do dhuine a rialaíonn fostóir nó a rialaítear ag fostóir tagairtí dá chomharbaí.

(8) Chun críocha aon fhorála den Acht seo á cheangal go n-áireofar ioncam d'aon sórt mar an chuid is airde d'ioncam duine, déanfar an t-ioncam sin a ríomh gan aird ar aon íocaíocht ar arb inmhuirir cáin de bhua alt 114.

Caibidil III

Liúntais Chostais agus Sochair in Earraí

116. —(1) Faoi réir forálacha na Caibidle seo, déanfar, chun críocha alt 110, aon suim a bheidh íoctha i leith caiteachais ag comhlacht corpraithe le haon duine dá stiúrthóirí nó le duine ar bith i bhfostaíocht an chomhlachta sin is fostaíocht lena mbaineann an Chaibidil seo a áireamh, mura mbeidh an tsuim sin inmhuirir i leith cánach ioncaim ar shlí eile mar ioncam leis an stiúrthóir nó ar fostaí sin, mar pheircuis a ghabhann le hoifig nó le fostaíocht an stiúrthóra nó an fhostaí sin agus mar chuid de dhíolaíochtaí an chéanna is inmheasúnaithe i leith cánach ioncaim (lena n-áirítear forcháin) dá réir sin, ach ní choiscfidh aon ní san fho-alt seo éileamh ar asbhaint a dhéanamh faoi Riail 3 de Sceideal 2 i leith aon airgid a caitheadh go hiomlán, go heisiatach agus le riachtanas ag comhlíonadh dualgas na hoifige nó na fostaíochta.

(2) An tagairt atá in bhfo-alt (1) d'aon suim a íocadh i leith caiteachas folaíonn sí tagairt d'aon suim a sholáthraigh comhlacht corpraithe do stiúrthóir nó d'fhostaí agus d'íoc sé amach.

117. —(1) Faoi réir na bhforálacha seo a leanas den Chaibidil seo, i gcás—

(a) comhlacht corpraithe do thabhú costas ag soláthar, nó i ndáil le soláthar, cóiríochta cónaithe nó cóiríochta eile, nó aíochta, nó seirbhísí tís nó seirbhísí eile nó sochar nó saoráidí eile d'aon sórt d'aon duine dá stiúrthóirí nó d'aon duine i bhfostaíocht faoin gcomhlacht sin is fostaíocht lena mbaineann an Chaibidil seo, agus

(b) nach mbeadh, mura mbeadh an t-alt seo, an costas inmhuirir i leith cánach ioncaim mar ioncam leis an stiúrthóir nó leis an bhfostaí,

beidh éifeacht ag Riail 3 de Sceideal 2 agus ag ailt 110 agus 178 maidir leis an oiread den chostas nach mbeidh cúitithe leis an gcomhlacht corpraithe ag an stiúrthóir nó an fostaí amhail is dá mba é an stiúrthóir nó an fostaí a thabhaigh an costas agus go raibh méid an chostais sin aisíoctha leis ag an gcomhlacht corpraithe trí íocaíocht i leith costas, agus beidh cáin ioncaim (lena n-áirítear forcháin) inmhuirir dá réir sin.

(2) Ní bheidh feidhm ag fo-alt (1) maidir le costas a thabhaigh an comhlacht corpraithe ag soláthar, nó i ndáil le soláthar, aon chóiríochta, soláthairtí nó seirbhísí do stiúrthóir nó d'fhostaí in aon áitreabh gnó de chuid an chomhlachta agus a soláthraíodh le haghaidh an stiúrthóra nó an fhostaí féin agus a d'úsáid sé chun agus amháin chun dualgais a oifige nó a fhostaíochta a chomhlíonadh.

(3) Ní bheidh feidhm ag fo-alt (1) maidir le costas a thabhaigh an comhlacht corpraithe ag soláthar, nó i ndáil le soláthar, cóiríochta cónaithe d'fhostaí i gcuid d'aon áitreabh gnó leis an gcomhlacht sin ina bhfuil cóiríocht chónaithe más gá don fhostaí, de réir téarmaí a fhostaíochta, cónaí sa chóiríocht le go bhféadfaidh sé a dhualgais a chomhlíonadh i gceart agus

(a) go bhfuil an chóiríocht soláthraithe de réir gnáis a bhí coiteann i dtrádála den aicme iomchúí ó thús na ndeich mbliana dar críoch dáta an Achta Airgeadais, 1958 , a rith maidir le fostaithe den aicme iomchuí, nó

(b) gur gá, i dtrádála den aicme iomchuí, go gcónódh fostaithe den aicme iomchuí in áitreabh den aicme iomchuí,

ach ní bheidh feidhm ag an bhfo-alt seo i gcás an fostaí a bheith ina stiúrthóir ar an gcomhlacht corpraithe iomchuí nó ar aon chomhlacht corpraithe eile atá faoi rialú an chomhlachta chorpraithe sin nó a bhfuil an comhlacht corpraithe sin faoina rialú nó atá faoi rialú dhuine a bhfuil an comhlacht corpraithe sin faoina rialú freisin.

(4) Ní bheidh feidhm ag fo-alt (1) maidir le costas a thabhaigh an comhlacht corpraithe ag soláthar, nó i ndáil le soláthar, béilí in aon cheaintín ina soláthraítear béilí don fhoireann i gcoitinne.

(5) Ní bheidh feidhm ag fo-alt (1) maidir le costas a thabhaigh an comhlacht corpraithe ag soláthar, nó i ndáil le soláthar, aon phinsin, blianachta, cnapshuime, aisce nó sochair eile dá shórt sin a thabharfar ar éag nó éirí-as dó a sholáthar do stiúrthóir nó d'fhostaí é féin nó dá chéile, dá chlann nó dá chleithiúnaithe.

(6) Aon tagairt san alt seo do chaiteachais a tabhaíodh i leith nó maidir le haon ní, folaíonn sí tagairt do chionúireacht iomchuí d'aon chostas a tabhaíodh go páirteach i leith nó maidir leis an ní sin.

118. —(1) Aon chostas a thabhaigh comhlacht corpraithe ag fáil nó ag táirgeadh sócmhainne a fhanann mar mhaoin ag an gcomhlacht féin, fágfar as an áireamh é chun críocha alt 117.

(2) Más é cuma ina ndéantar aon soláthar den saghas a luaitear in alt 117 (1) an mhaoin in aon sócmhainn leis an gcomhlacht corpraithe a aistriú, agus gur tharla, ó fuair nó ó tháirg an comhlacht corpraithe an tsócmhainn, gur úsáideadh an tsócmhainn nó gur bhain díluachadh di, measfar gur thabhaigh an comhlacht corpraithe, agus an soláthar sin á dhéanamh aige, costas ar cóimhéid le luach na sócmhainne tráth an aistrithe.

(3)   (a) Má mheasúnaítear, nó más inmheasúnaithe, comhlacht corpraithe faoi Sceideal A maidir le haon áitreabh a mbeidh an comhlacht tar éis an t-áitreabh ar fad nó aon chuid de a sholáthar mar chóiríocht chónaithe nó mar chóiríocht eile d'aon duine dá stiúrthóirí nó dá fhostaithe agus nach n-íocann an comhlacht corpraithe aon chíos i leith an áitribh nó gur lú méid bliantúil an chíosa a íocann sé ná méid na measúnachta faoi Sceideal A ar an áitreabh, beidh éifeacht ag alt 117 ionann is dá n-íocadh an comhlacht corpraithe cíos bliantúil i leith an áitribh ar cóimhéid le méid na measúnachta faoi Sceideal A ar an áitreabh.

(b) San fho-alt seo ciallaíonn “méid na measúnachta faoi Sceideal A” méid arbh é méid na measúnachta é faoi in aghaidh na bliana measúnachta iomchuí dá mba rud é—

(i) gur fágadh ar lár as alt 10 (2) na focail “Ach amháin sna cásanna a luaitear sna forálacha ina dhiaidh seo den alt seo” agus “cúig cheathrú”, agus

(ii) nár achtaíodh alt 10 (3) (4) (5) (6).

(4) I gcás sócmhainn ar leis an gcomhlacht corpraithe i gcónaí í a úsáid go hiomlán nó go páirteach chun aon soláthar den saghas a luaitear in alt 117 (1) a dhéanamh, agus nach áitreabh an tsócmhainn, measfar, chun críocha an ailt sin, gur thabhaigh an comhlacht corpraithe costas bliantúil (i dteannta aon chostais eile a thabhaigh sé maidir leis an sócmhainn, nach costas lena mbaineann fo-alt (1) maidir leis ar cóimhéid le luach bliantúil úsáide na sócmhainne, ach má bhíonn aon suim i leith cíosa nó fruilithe iníoctha ag an gcomhlacht corpraithe i leith na sócmhainne—

(a) i gcás méid bliantúil an chíosa nó an fhruilithe a bheith ar cóimhéid le, nó níos mó ná, luach bhliantúil úsáide na sócmhainne, ní bheidh feidhm ag an bhfo-alt seo, agus

(b) i gcás inar lú méid bliantúil an chíosa nó an fhruilithe ná luach bliantúil úsáide na sócmhainne, fágfar an cíos nó an fruiliú as an áireamh chun críocha an ailt sin.

(5) Aon tagairt atá san alt seo do chomhlacht corpraithe is inmheasúnaithe faoi Sceideal A i leith aon áitribh measfar go bhfolaíonn sí tagairt do chomhlacht corpraithe ab inmheasúnaithe amhlaidh dá mbeadh na cúinsí a bhí ann ar feadh aon choda den bhliain ann i gcaitheamh na bliana uile.

119. —(1) Sa Chaibidil seo, ciallaíonn “stiúrthóir”—

(a) maidir le comhlacht corpraithe ar bord stiúrthóirí nó comhlacht dá shamhail a bhainistíonn a ghnó, comhalta den bhord sin nó den chomhlacht dá shamhail,

(b) maidir le comhlacht corpraithe ar stiúrthóir aonair nó duine dá shamhail a bhainistíonn a ghnó, an stiúrthóir sin nó an duine sin,

(c) maidir le comhlacht corpraithe arb iad na comhaltaí féin a bhainistíonn a ghnó, comhalta den chomhlacht corpraithe,

agus folaíonn sé duine ar bith ar gnáth le stiúrthóirí comhlachta chorpraithe, arna mhíniú de réir na bhforálacha roimhe seo den fho-alt seo, gníomhú de réir orduithe nó treoracha uaidh, ach ní mheasfar, de réir bhrí an fho-ailt seo, duine a bheith ina dhuine ar gnáth le stiúrthóirí comhlachta chorpraithe gníomhú de réir orduithe nó treoracha uaidh de dhroim amháin go ngníomhaíonn na stiúrthóirí sin de réir a chomhairle i gcáil ghairmiúil dó.

(2) Sa Chaibidil seo, ciallaíonn “fostaíocht” fostaíocht ar de chinéal í go mbeadh aon díolaíochtaí uaithi le measúnú faoi Sceideal E, agus folaíonn tagairtí do dhaoine ar fostú ag comhlacht corpraithe nó is fostaithe do chomhlacht corpraithe aon duine a ghlacann páirt i mbainistí ghnó an chomhlachta chorpraithe agus nach stiúrthóir ar an gcomhlacht sin.

(3) Faoi réir forálacha fho-alt (4) agus an fho-ailt seo, na fostaíochtaí lena mbaineann an Chaibidil is fostaíochtaí iad ar £1,500 nó níos mó na díolaíochtaí uathu, arna meas don bhliain mheasúnachta iomchuí de réir forálacha an Achta seo agus ar an bhforas gur fostaíochtaí iad lena mbaineann an Chaibidil seo, agus gan aon asbhaint a dhéanamh faoi Riail 3 de Sceideal 2 maidir le hairgead a caitheadh ag comhlíonadh dualgas an chéanna:

Ar choinníoll—

(a) i gcás duine a bheith fostaithe i dhá fhostaíocht nó níos mó faoin gcomhlacht corpraithe amháin, agus gur £1,500 nó níos mó iomlán díolaíochtaí na bhfostaíochtaí sin, in aghaidh na bliana measúnachta iomchuí arna meas mar a dúradh, déileálfar leis na fostaíochtaí sin uile mar fhostaíochtaí lena mbaineann an Chaibidil seo, agus

(b) i gcás duine a bheith ina stiúrthóir ar chomhlacht corpraithe déileálfar leis na fostaíochtaí uile ina bhfuil sé ar fostú ag an gcomhlacht corpraithe mar fhostaíochtai lena mbaineann an Chaibidil seo.

(4) Maidir le stiúrthóirí uile agus fostaithe uile chomhlachta chorpraithe atá faoi rialú ag comhlacht corpraithe eile déileálfar leo chun críocha an choinníll a ghabhann le fo-alt (3) (ach ní chun aon chríche eile) ionann is dá mba stiúrthóirí ar an gcomhlacht corpraithe eile sin iad, nó, de réir mar a bheidh, ionann is dá mba fhostaíocht faoin gcomhlacht corpraithe eile sin an fhostaíocht.

120. —(1) Má dhéanann comhlacht corpraithe, chun críocha tuairisceáin faoi alt 178, cionroinnt ar chostais a tabhaíodh go páirteach i leith nó maidir le ní áirithe agus go páirteach i leith nó maidir le nithe eile—

(a) beidh sa tuairisceán ráiteas gur de thoradh na cionroinnte sin an tsuim atá sa tuairisceán,

(b) déanfaidh an comhlacht corpraithe, má cheanglaítear sin air trí fhógra ón gcigire, tuairisceán a ullmhú agus a sheachadadh don chigire laistigh den am a bheidh teoranta leis an bhfógra agus sonraí iomlána ann i dtaobh an mhéid a cionroinneadh, an tslí ina ndearnadh agus na forais ar a ndearnadh an chionroinnt, agus

(c) má bhíonn an cigire míshásta le haon chionroinnt chostas den sórt sin, féadfaidh sé, chun críocha measúnachta, na costais a chionroinnt, ach féadfaidh an comhlacht corpraithe, ar fhógra a thabhairt i scríbhinn don chigire laistigh de lá agus fiche tar éis fógra a fháil i dtaobh aon chionroinnte den tsórt sin a rinne an cigire, achomharc i gcoinne na cionroinnte sin a dhéanamh chun na gCoimisinéirí Speisialta.

(2) Eistfidh agus cinnfidh na Coimisinéirí Speisialta achomharc a dhéanfar chucu faoi fho-alt (1) ionann is dá mba achomharc é chucu i gcoinne measúnachta i leith cánach ioncaim, agus, faoi réir na modhnuithe is gá, beidh feidhm dá réir sin ag na forálacha den Acht seo a bhaineann le achomharc a athéisteacht nó le cás a shonrú chun tuairim na hArd-Chúirte a fháil ar phonc dlí.

(3) Na forálacha den Acht seo a bhaineann le tuairisceáin faoi alt 178 beidh feidhm acu maidir le haon tuairsceán a cheanglaítear a thabhairt faoi fho-alt (1).